PIGMENTY ( TŁUMACZENIE)
Pigmenty znane starożytnym i malarzom Renesansu były mniej stabilne i o wiele mniej zróżnicowane, niż pigmenty współczesne. Spośród Bieli posiadali oni tylko jeden rodzaj - Biel Ołowiowa [Biel Wenecka] a czasami sporządzano biel ze sproszkowanej kości słoniowej do zmieszania z Aurypigmentem. Ich czerwienie były prawie identyczne jak nasze, za wyjątkiem niedawno dodanej Czerwieni Kadmowej. Pigmenty Pomarańczu nie zawierały ani Kadmu, ani Chromu. Jedynym silnym pigmentem Żółcieni był Aurypigment, kolor mało zadowalający, gdyż nie miesza się dobrze z innymi pigmentami. Mieli także Ochry, Gumiguta i pewne Żółte Kraplaki [Pigmenty Strącone]. Zielone pigmenty dawnych mistrzów były szczególnie kiepskie. Ziemia Zielona [Terre Verte] ma niewielką zdolność krycia i mniejszą siłę barwienia. Grynszpan [szlachetny, szwedzki, patyna] nie może być klasyfikowany jako trwała barwa, a Malachit utracił wiele swego żywego odcienia w trakcie rozcierania. Spośród dwóch Błękitów, Lapis Lazuli i Indygo, jedynie Lapis Lazuli był trwały. Współczesna nauka niewiele dodała do naszej listy Brązów i Czerni. Malarze Renesansu dobrze wykorzystali te materiały. Niestabilność ich pigmentów zmusiła ich do badania sposobów ich konserwacji tak, że ich wiedza o nośnikach, środkach i pokostach/lakierach bezbarwnych znacznie prześcignęły to, co wiemy dziś.
Przy różnorodności stabilnych pigmentów, które mamy do dyspozycji, mamy tak wiele, że jest to dezorientujące. Prostsze kolory Renesansu były niemal w całości naturalnymi pigmentami, rodzajami ziemi, minerałami i barwnikami zwierzęcymi. Istnieje wrodzona harmonia pomiędzy takimi związkami pozbawionymi koloru a będącymi rezultatem reakcji chemicznej. To tutaj tkwi trudność. Mamy bogactwo pigmentów, które, w chwili położenia na paletę zazwyczaj tworzą wysoce nieharmonijną kombinację. Jedynie geniusz potrafi malować przy pomocy takiej palety i uzyskać harmonię, o ile nie zechce odrzucić wszelkich kolorów, które naprawdę szokują. Radziłbym Wam trzymać się prostej palety, zmieniając ją tak, aby pasowała do każdego obrazu, tak jak skrzypek zmienia klucz do każdego utworu muzycznego. Inną metodą jest tonowanie każdego niedopasowanego koloru niewielką ilością Żółtej Ochry.
Takie metody wydają się znacznie lepsze, niż plan wyprodukowania serii zmieszanych tonów i odcieni- każdy kolor w najczystszym tonie, a następnie zmodyfikowany dwa lub trzy razy neutralną szarością. Ten schemat rzeczywiście upraszcza sprawę, ale stosowanie takiej palety uniemożliwia Wam malowanie w dowolnym kluczu, jakiego moglibyście sobie życzyć. Spróbujcie skopiować dawnych mistrzów przy pomocy tych tonów i odcieni i odkryjecie, że nie możecie wcale zbliżyć się do oryginału. Świadomie wybraliście malowanie w jednym zestawie kluczy i jest to dokładnie tak, jakby skrzypek zdecydował się grać wszystkie utwory muzyczne w tonacji C-dur.
Kiedy zechcę się powiesić, wolę wybrać własny sznur.
BIEL
Biel Ołowiowa (Flake Whiter Blanc d' Argent) jest najbardziej zadowalającą bielą wśród farb olejnych. Najlepsza Biel Ołowiowa zawiera dwie części węglanu ołowiu doskonale zmieszane z jedną częścią wodzianu ołowiu. Ponieważ jest to złośliwa kumulatywna trucizna, malarz podczas palenia tytoniu lub jedzenia musi upewnić się, czy jego dłonie są wolne od jej śladów. W związku z tym, że związki ołowiu przyspieszają utlenianie oleju z siemienia lnianego, biel ołowiowa schnie bardzo szybko. Jako proszek biel ta czernieje w obecności siarczków, ale chroniona przed wpływami atmosferycznymi po zmieszaniu z olejem lub lakierem bezbarwnym, jest trwała. Nawet jako farba olejna, kiedy jest sucha ciemnieje, jeśli przechowywana jest w ciemności. Natomiast wystawienie jej na światło słoneczne przywraca jej pierwotną biel.
Biel Ołowiowa to niezmiernie solidna barwa, która staje się bardzo twarda, ale nie krucha. Ta właśnie zaleta umożliwiała dawnym mistrzom zamieszczanie porcji światła na ich malowidłach bardzo obficie, dając efekt reliefu. Posiadam portret namalowany przez genueńskiego artystę z XVII w. Głowa jest nałożona bardzo grubą warstwą (impasto), czoło i kości policzkowe wystają na ćwierć cala z płótna. Kiedy zamknie się oczy i przejedzie dłonią po powierzchni, można wyraźnie poczuć strukturę kostną pod ciałem, tak doskonale jest to wymodelowane. Całe tło i wszystkie ciemniejsze partie malowidła są pełne małych pęknięć w miejscach gdzie bardziej krucha farba rozpadła się na części, natomiast gruba warstwa Bieli Ołowianej jest nienaruszona.
Biel Cynkowa (Biel Chińska, Blanc de Zinc), Tlenek Cynku, jest bezcenna jako akwarela- nie zmienia się pod wpływem jakichkolwiek warunków atmosferycznych. Od jej wprowadzenia około 1850 r. jako farby olejnej zaczęto ją coraz częściej stosować na palecie. Źle schnie i w związku z tym powinno się jej unikać, za wyjątkiem sytuacji, kiedy nie spodziewacie się pracować dalej nad obrazem po wyschnięciu pierwszej warstwy. Jest użyteczna, kiedy chcecie, aby farba była mokra przez kilka dni. Można to z łatwością zrobić używając innych wolno-schnących kolorów, takich jak kadmy i alizaryny otrzymywane z marzany barwierskiej [Rubii]. Kiedy nie jest używana, należy ją trzymać w ciemności. Niektóre marki Bieli Cynkowej „Gromid” z wysoce sykatywnym olejem lnianym lub zmieszane z Bielą Ołowiową schną szybciej.
CZERWIEŃ
Czerwień Kadmowa {Rouge de Cadmium) to siarczek Kadmu spreparowany w nieco inny sposób, niż w przypadku Żółcieni Kadmowej. Wydaje się dość trwała, ale trudno jest wydać jednoznaczne orzeczenie na temat koloru wprowadzonego tak niedawno. Podobnie jak inne Kadmy nie powinna być używana z Żółcienią Chromową (Crome) lub Żółcienią Neapolitańską.
Czerwień Harrisona to kolor, który dopiero niedawno przyciągnął moją uwagę. Ponieważ nie znam czystego czerwonego pigmentu o podobnym tonie, przypuszczam, że jest to mieszanka. Na podstawie wykonanych doświadczeń przypuszczałbym, że zawiera on sztuczny Vermilion (rodzaj czerwieni) lub lekki stabilizator, gdyż Czerwień Harrisona wyraźnie pociemniała po sześciu tygodniach wystawienia na słońce i deszcz. Będę robił dalsze doświadczenia z tym kolorem, który mnie jednak nie wydaje się wcale sympatyczny.
Czerwień Indyjska {Rouge Indien) jest zazwyczaj preparowana z hematytu odkrytego w Indiach, bardzo bogatego w materię barwiącą, zawartość tlenku żelaza czasami wynosi ponad 95%. Ma lekko fioletowawy/purpurowy odcień, który odróżnia ją od pozostałych czerwieni żelaza, wszystkie są żółtawe. Nie ma pigmentu, który zastąpiłby Czerwień Indyjską. Jest absolutnie trwała, najbardziej użyteczna do malarstwa we wnętrzach (lub malarstwo wnętrz).
Jasna Czerwień (Rouge Anglais) jest spreparowana poprzez kalcynację Żółtej Ochry. Chemicznie jest to tlenek żelaza z lekkimi zanieczyszczeniami. Dobrze zachowuje się w każdych warunkach i w mieszankach z wszystkimi innymi kolorami.
Alizaryny i Pigmenty Strącone / Kraplaki [Madders and Lakes]. W tych nazwach panuje takie zamieszanie, że nie będę próbował dyskutować ich względnej trwałości. Wszystkie są barwnikami ekstrahowanymi z substancji pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego z trójwodzianem glinu, który potężnie przyciąga materię organiczną. Trójwodzian glinu przyciąga barwnik i daje materii barwiącej dość właściwości kryjących, aby mogła być użyta jako pigment. Chemicznie wszystkie te barwniki są wiązaniami węgla, wodoru i tlenu o zróżnicowanych wzorach molekularnych. Takie substancje są szczególnie skłonne do zmian w obecności wody i tlenu i są z konieczności znacznie mniej trwałe, niż stabilne związki mineralne, wiele spośród nich jest cieczami w stanie naturalnym. Nie tylko są one mniej trwałe, ale schną bardzo wolno, co sprawia, że nie są odpowiednie dla żadnej warstwy malowidła oprócz warstwy wierzchniej. Te kolory są wyjątkowo bogate i transparentne i przechodzą od żółci poprzez pomarańcz i czerwień do fioletu. Najlepsze alizaryny i Pigmenty Strącone pokryte lakierem żywicznym i używane jako farby niekryjące na kolor podstawowy o w miarę tym samym odcieniu, są względnie zabezpieczone przed uszkodzeniami. Wspaniale wzmacniają bogactwo malowidła, ale powinny być używane jako farby niekryjące i to nieco grubo, aby pozwolić na utlenianie powierzchni zewnętrznej. Myślę, że użyte w ten sposób alizaryny są o wiele trwalsze, niż chcieliby autorzy opisujący pigmenty. Wizyta w Metropolitan Museum będzie wystarczająca, aby pokazać, jak bezpieczna jest gruba powłoka z alizaryny. Ribera, Tintoretto, Veronese czy kilku artystów prymitywnych przekona was, że Pigmenty strącone i Alizaryny są całkiem trwałe. Zauważycie, że w ostrym świetle nieco wyblakły, ale utrzymały się wszędzie tam, gdzie powłoka była gruba.
Główne elementy materii barwiącej tych pigmentów to dwie substancje, które obecnie preparowane są sztucznie ze składnika smoły węglowej, antracenu. Te sztuczne produkty, alizaryna i purpuryna, mają te same zalety co Alizaryny i Karminy ekstrahowane bezpośrednio z materii organicznych. Wydają mi się jednak mniej bogate kolorystycznie i wolę naturalne alizaryny i pigmenty strącone od barwników na bazie smoły węglowej. Aby wyekstrahować Alizarynę z rośliny, konieczna jest fermentacja korzenia, który rozpuszcza się w glukozie i różnych substancjach barwiących. Cennini nie mówi o Alizarynie, chociaż są przepisy jej przygotowania w innych rękopisach z XIV w. Rubia, pochodząca z Grecji, była dawniej szeroko hodowana w Holandii i Południowej Francji. Od wprowadzenia sztucznych barwników, hodowla tej rośliny w dużym stopniu d..pała. Strącony pigment Karmazynu, najbardziej nietrwały z tych pigmentów preparuje się z wysuszonych ciał gatunku coccus, owada, który żeruje na kaktusach. Materia barwiąca ekstrahowana jest z wrzątku i niewielkiej ilości ałunu lub saletry indyjskiej. Wytrącony osad to karmazynowy proszek, z którego preparuje się strącone koszenile.
Wszystkie te kolory muszą być niekwestionowanego pochodzenia i dobrze jest kupować je wyłącznie u najbardziej uznanych sprzedawców farb. Przez piętnaście lat kupuję wyłącznie u Edouarda i u Blockxa. Zawsze byli i są w pełni godni polecenia. Gdyby farba zgęstniała w tubce, nie próbujcie jej używać. Olej przeszedł zmianę chemiczną i nie uchroni dłużej strąconego pigmentu, ani alizaryny przez utlenianiem.
Czerwień Marsowa {Rouge de Mars) to poddana kalcynacji Marsowa Żółcień. Jest to bogata mocna czerwień, która schnie powoli. Podobnie jak pozostałe Marsowe kolory, ma tendencję do uszkadzania pigmentów strąconych i alizaryn i dlatego nie może nigdy być używana jako podkład pod warstwę alizaryny.
Czerwień Ołowiowa — {Mine Rouge) to kombinacja tlenku ołowiu o najniższym stopniu utlenienia z tlenkiem o drugim stopniu utlenienia. Nadmiar tego ostatniego daje pomarańczowe zabarwienie. Pigment jest podatny na działanie gazów naszych współczesnych miast i dlatego jest raczej mało bezpieczny. Często używany jest jako substancja do zafałszowania Czerwieni Chińskiej (Cynobber, Vermilion).
Czerwona Ochra {Ocre Rouge) jest absolutnie bezpiecznym pigmentem mineralnym zawierającym duży procent tlenku żelaza w miejsce wodzianu, który jest bazą Żółtej Ochry. Jej kolor modyfikowany jest przez typowe rozcieńczalniki dla pigmentów żelaza – glinę i krzemionkę.
Czerwień Wenecka{Rouge de Vinise) - Tlenek żelaza, dawniej preparowany z naturalnej ziemi zwanej czerwonym hematytem znalezionej na wyspie Elbie lecz także w innych miejscach. Preparuje się ją poprzez kalcynację miedzi. W stanie czystym jest absolutnie trwała i można ją mieszać z wszelkimi pozostałymi kolorami na palecie.
Cynober, Vermilion {Cinnabar) to minerał (siarczek rtęci) odkryty w Chinach, różnych częściach Europy i w Kalifornii. Jest również produkowany sztucznie (naturalny Vermilion jest bardziej trwały). Do niedawna był uznawany jako względnie bezpieczny kolor. Używany przez wielkich mistrzów malarstwa olejnego od czasów Van Eycka i rzadko się nań skarżono. Northcote radził Reynoldsowi, aby używał go zamiast ufać nietrwałym pigmentom strąconym. Stosunkowo niedawno, bo w 1847 Eastlake pisze o Vermilion, że jest to trwały kolor. Jednak od połowy ubiegłego wieku zaczynają się kłopoty i w pracach Turnera znajdujemy wiele przykładów ciemnienia Vermilion. Chociaż jest to kolor, który przetrwał test dwóch tysięcy lat, jest przeklinany przez współczesnych autorów, szczególnie przez Moreau-Vauthiera, który radzi, aby stosować Czerwień Kadmową jako substytut. Przyczyną może być fakt, że główną trudnością jest to, iż pigment jest niedostatecznie roztarty, gdyż świadectwo dawniejszych autorów jest takie, iż Vermilion należy rozcierać bardzo długo. Rzeczywiście Cennini mówi, że „jeśli miałby rozcierać go codziennie przez 20 lat to byłby tylko lepszy i doskonalszy.” Drugi kłopot to zastąpienie tanio spreparowanym sztucznym Vermilionem naturalnego minerału. Jest on również czasami zafałszowywany Czerwienią Ołowiową.
Za wyjątkiem specyficznego rodzaju Vermilion, który ostatnio kupiłem od amerykańskiego producenta, który szybko pociemniał, nie miałem dotąd kłopotu z tym pigmentem. Blockx rozciera kolor, który nazywa Cynobrem Chińskim – prawdziwym naturalnym Vermilion. Jest to bardzo piękny kolor, który w moich własnych doświadczeniach się nie zmienił.
POMARAŃCZ
Pomarańcz Kadmowa {Orange de Cadmium) jest normalnym siarczkiem kadmu. Największe znaczenie ma to, że powinien on być dobrze spreparowany, gdyż podczas produkcji normalnie występuje nadmiar czystej siarki, której obecność sprawi, że pigment będzie nieodpowiedni do malarstwa olejnego. Czysta Pomarańcz Kadmowa, pomieszana z Bielą Ołowiową, zapobiega matowieniu bieli z powodu siarkowodoru. Natomiast atakuje to Szmaragdową Zieleń i Chromową Żółcień, oba te kolory powinniście usunąć z palety, za wyjątkiem momentu szkicowania. Pozostałą wadą pigmentu jest to, że schnie raczej powoli.
Pomarańcz Chromowa {Orange de Crome) tworzona jest przez skojarzenie chromianu ołowiu i tlenku ołowiu. Mając te same zalety, co Żółcień Chromowa powinien być jedynie używany jako substytut Pomarańczy Kadmowej podczas szkicowania.
Złota Ochra (Ocre d'or) to po prostu naturalna Ochra o niezwykłej czystości. Aby uzyskać jaskrawość zwykła Żółta Ochra jest czasami mieszana z silną pomarańczą organiczną. Dlatego kupujcie Złotą Ochrę u uznanego producenta farb.
Pomarańcz Marsowa {Orange de Mars) to Żółcień Marsowa, która została poddana kalcyfikacji z niewielką ilością saletry indyjskiej. Posiada te same właściwości, co Żółcień Marsowa.
ŻÓŁCIEŃ
Żółcień Kobaltowa (Aureolin; Jaune de Cobalt) to związek azotanów potasu i kobaltu. Jest to połyskliwa blada żółcień o wielkiej trwałości w czystej postaci. Lepiej nie stosować Żółcieni Kobaltowej z pigmentami strąconymi, gdyż Żółcień ta nie tylko uszkadza je, ale także traci wiele swojej własnej połyskliwości.
Żółcień Kadmowa (Jaime de Cadmium), siarczek kadmu, jest to drobno roztarta Pomarańcz Kadmowa, wybielona, a czasami zafałszowana dla uzyskania tego bladego koloru. Kiedy pigment zrobiony jest prawidłowo, jest całkiem bezpiecznym kolorem olejnym, ale podstawową rzeczą jest fakt, że nie powinien zawierać wolnej siarki.
Żółcień Chromowa {Jaune de Crome) to jaskrawy, żółty pigment, chromian ołowiu. W skojarzeniu z tlenkiem ołowiu staje się pomarańczowy, a nawet czerwony. Oddziałuje się na niego wolną siarką i traci on tlen po wejściu w kontakt z pigmentami strąconymi i alizarynami. W ten sposób nie tylko uszkadza je, ale część Żółcieni Chromowej przekształca się w zielony tlenek chromu. Dlatego powinien być używany ze względu na oszczędność wyłącznie podczas szkicowania. Unikajcie pigmentów strąconych i alizaryn podczas używania Żółcieni Chromowej.
Gumiguta, Gamboge {Gommegutte) to żywica gumowa spreparowana z żółtego soku żywicznego odkrytego na korze tropikalnego drzewa azjatyckiego — Garcinii. Jego nazwa pochodzi z Kambodży, skąd pigment był pierwotnie importowany. W handlu może być kupowany w postaci amorficznych brył o wątpliwej czystości lub w oczyszczonych cylindrycznych patyczkach znanych jako rurka Gamboge. Sprzedawany w tubach roztarty w oleju zazwyczaj ma bardzo niewielką wartość, gdyż gwałtownie blednie. Dawni mistrzowie mieszali go jednak z bursztynem lub z żywicą naturalną (copal) i używając wybranych materiałów oraz ściśle przestrzegając receptur, które wówczas praktykowano w pracowniach malarskich, byli w stanie spreparować niemal stabilny kolor. Znacznie lepszy pigment olejny, niż ten, który jest ogólnie używany można dzisiaj łatwo wykonać. Materia barwiąca Gumiguty zgromadzona jest w całości w żywicy, rozpuszczalnej w eterze. Należy to oddzielić od gumy, która rozpuszcza się w wodzie.
Aby to wykonać, należy sproszkować rurkę Gumiguty. Włożyć ją do butelki i zmoczyć czystą wodą. Wlać eter do butelki, nieco ponad dwa razy objętość proszku, następnie potrząsać, aż żywica rozpuści się w eterze, guma pozostanie jako osad.
Wlać roztwór żywicy do szklanego słoja i dodać pewną ilość Oleju Makowego lub Olejnego Lakieru Żywicznego. Każdy w ilości około trzeciej części roztworu. Umieścić słój w zlewie i puścić gorącą wodę. Trzymać go w gorącej wodzie i odparować eter , aż konsystencja będzie taka, jakiej chcecie użyć do malowania. Następnie należy umieścić mieszankę w tubkach, które można kupić w Nowym Jorku u Eimera i Amenda. Nie należy zapominać, że opary eteru są palne.
Gumiguta przygotowana w ten sposób powinna okazać się cennym kolorem dla dekoratora. Chociaż nie jest zupełnie trwała, daje bogactwo kolorom powierzchniowym oraz przy złoceniu lub srebrzeniu, których to efektów nie można uzyskać w żaden inny sposób.
Żółcień Indyjska {Jaime Indien) to żółcień organiczna preparowana w Bengalu. Surowy kolor jest częściowo rozpuszczalny w wodzie i musi być stale spłukiwany. Żółcień Indyjska, jeśli jest dobrze spreparowana to będzie trwała i pozostanie prawie niezmieniona w silnym świetle słonecznym. Ze względu na swoje pochodzenie i częste używanie salmiaku do jego przygotowania, kolor jest często tak alkaliczny, że atakuje olej, w którym jest roztarty. W związku z tym dobrze jest przetestować Żółcień Indyjską. Wysuszyć porcję na palecie. Jeśli można go zmyć czystą wodą, oznacza to, że duża porcja oleju, w którym był roztarty zamieniła się w mydło.
Włoski pigment mineralny (Italian Earth; Terre d'ltalie) jest to brzydko pachnąca, ale całkowicie bezpieczna ochra.
Żółcień Cytrynowa {Jaune d'Outr enter) to nazwa prawidłowo stosowana do chromianu baru, ale niestety nie ma jednolitego systemu nomenklatury. Chromian baru jest prawdopodobnie najtrwalszym spośród wszystkich żółtych chromianów. Jest dość matowy i dobrze pokrywa. Stosowanie Żółcieni Cytrynowej oznacza zarazem unikanie Alizaryn i Pigmentów Strąconych i innych pigmentów organicznych.
Żółcień Marsowa {Jaune de Mars) to wodzian żelaza spreparowany sztucznie. Chociaż jest silniejsza niż naturalna Ochra Żółta, zawiera również duży procent rozcieńczalników takich, jak gips i alimfina. Jeśli Żółcień Marsowa jest starannie przygotowana, jest ona trwała, ale czasem reaguje uszkadzając pigmenty strącone i Alizaryny i schnie wolniej, niż Żółta Ochra. Kiedy Żółcień Marsowa jest poddana działaniu ciepła z małą ilością saletry chińskiej, daje produkty w różnych kolorach - Marsową Pomarańcz, Marsową Czerwień, Marsowy Brąz i Marsowy Fiolet.
Żółcień Neapolitańska {Jaune de Naples) w stanie czystym to antymonian ołowiu, ale Żółcień Neapolitańska w handlu to zazwyczaj zafałszowana Żółcień Kadmowa lub Chromowa. Jest to jeden z najwcześniejszych zastosowanych pigmentów, znaleziony na cegłach fundamentów Babilonu. Jest to trwała żółć, o ile nie rozkłada się pod wpływem kontaktu z pewnymi metalami i uszkadza pewne Alizaryny i żółte pigmenty strącone.
Aurypigment to naturalny minerał pochodzenia wulkanicznego. Jest to siarczek arsenu zwany żółtym realgarem. Cennini mówi o nim jako nieodpowiednim pigmencie dla fresków z powodu czernienia w momencie ekspozycji na wilgoć. Nie można go mieszać z pigmentami ołowiowymi lub miedziowymi. Dlatego był szeroko stosowany w stanie czystym jako powłoka, szczególnie na żółtą ochrę. Malarze flamandzcy, w szczególności Van Dyck podziwiali jej bogaty ton, którego w tym czasie nie dało się imitować. Środki stosowane dla zapewnienia jego trwałości były takie, jak te używane do Gumiguty i Pigmentów Strąconych. Wiele z tych receptur przetrwało do naszych czasów, ale zastosowane warunki są tak niewyraźne, że trudno je interpretować. Wszystkie obejmują zamknięcie pigmentu nośnikiem żywicznym.
Żółcień Strontowa {Jaune de Strontium) to chromian strontu. Jest to blada żółcień, która może być zastąpiona jaśniejszymi odcieniami kadmu. Nie używam jej, ale mówi się, że jest trwała w stanie czystym.
Żółta Ochra {Ocre Jaune) jeden z najwcześniejszych pigmentów używanych przez człowieka, jest naturalnym pigmentem odkrytym we wszystkich częściach świata. Materia barwiąca jest zawsze wodzianem żelaza (tlenek żelaza chemicznie związany z wodą w różnych proporcjach). W dobrej jakości Żółtej Ochrze w skład wchodzą inne składniki, zazwyczaj wynoszące ponad połowę wagi – takie jak krzemionka, zwykła glina i siarczan baru. Dlatego nie będzie niespodzianką, jeśli Żółta Ochra będzie występować w różnych barwach. Lekko ciemnieje podczas schnięcia. Poza tym, jeśli kolor został prawidłowo spreparowany, jest on absolutnie niezmienny i nie ma wpływu na inne kolory.
Żółcień Cynkowa (Jaune de Zinc) to blada żółcień o wątpliwej trwałości. Jest to chromian cynku i jest mniej stabilny niż chromian strontu. Ponadto jego kolor jest dla mnie zdecydowanie nieprzyjemny.
ZIELEŃ
Celadon Green {Vert Ciladon) to bogata zieleń spreparowana z minerału celadonitu. Jest absolutnie trwała, ale stosunkowo wolno schnie.
Zieleń Chromowa {Vert de Crome), tlenek chromu, ma zróżnicowane odmiany koloru zależnie od metod przygotowania. Jest absolutnie trwała, chociaż nie jest zbyt jaskrawą zielenią. Niestety często imitowana jest poprzez mieszanie Błękitu Pruskiego z chromianem ołowiu - kombinację o znacznie mniejszej stabilności.
Zieleń Kobaltowa {Vert de Cobalt) to wiązanie tlenku Cynku i Kobaltu. Daje bogatą, niebieską zieleń, o której słyszałem bardzo pochlebne opinie. Edouard robi bardzo piękną i czystą Zieleń Kobaltową.
Zieleń Szmaragdowa (Vert Veronese) preparowana jest z grynszpanu i arsenu, które łączą się, aby stworzyć acetylo-arsenian miedzi. Kolor jest śmiertelną trucizną i czernieje po zmieszaniu z vermilion, ultramaryną lub kadmami.
Malachit to zielony minerał, który jest używany w malarstwie od najdawniejszych czasów. Jako kamień jest znany każdemu zwiedzającemu kościoły rzymskie. Najczystsze okazy Malachitu są proszkowane z wielką ostrożnościa i jest on gotowy do zmielenia w oleju. Chemicznie jest to wiązanie wodzianu i węglanu miedzi. Jest on dość trwały, ale nie ma wielkiej mocy barwiącej.
Terre Verte {Terre de Verone) jest zazwyczaj preparowana z minerału glaukonitu, którego materia barwiąca to krzemian żelaza. Ma bardzo niewielką zdolność krycia, schnie wolno i ma tendencję do ciemnienia z upływem czasu.
Grynszpan (the Viride Graecum pisarzy z XIV w.) przez wieki była zielenią standardową. Jest bardzo trującym zasadowym octanem miedzi, który czernieje od wilgoci. Malarze Renesansu dokładali wszelkich środków ostrożności, aby zapewnić mu trwałość poprzez mieszanie go z nośnikiem żywicznym. W dawnych czasach odnieśli oni wielki sukces jak widać w niektórych dziełach na panelach drewnianych autorstwa mistrzów flamandzkich. Późniejsi Wenecjanie odnieśli mniej sukcesów z powodu zastąpienia drewna płótnem. Już nie ma powodów, aby używać Grynszpanu za wyjątkiem odnawiania malowideł.
Viridian, Zieleń Emeraude {Vert Emeraude) to uwodniony półtoratlenek chromu. Od wprowadzenia go jako farby olejnej w połowie dziewiętnastego wieku jest to jedna z najbardziej cenionych farb na współczesnej palecie. Jest to bardzo czysta niebieskawa zieleń, intensywna, a jednak transparentna. Można ją bezpiecznie mieszać ze wszystkimi innymi trwałymi kolorami i schnie bardzo szybko. Zmieszana z kolorem Spalona Siena daje idealny kolor oliwkowy jako ton pomocniczy w malarstwie portretowym.
BŁĘKIT
Błękit Antwerpski to pigment strącony z Błękitu Pruskiego. Jest mniej silny, niż Błękit Pruski, ale poza tym ma te same charakterystyki.
Cerulean Blue {Bleu Cceruleum, Bleu Celeste) to mieszanka błękitu zawierająca tlenek (II stopień utlenienia) cyny i tlenek kobaltu. Jest to trwały pigment o niewielkiej mocy barwienia. Z Viridian i Ultramaryną, oraz Bielą Ołowiową można imitować Ceruean Blue tak dobrze, że nie jest to barwa konieczna.
Błękit Kobaltowy [Bleu de Cobalt) według Merimee odkrył go Thenard w 1802 r. Nie jest on jednak już preparowany na podstawie jego receptury, która stanowi połączenie alimfiny z fosforanem kobaltu. W bardziej powszechnym wzorze (Wenzela) tlenek kobaltu zastąpił fosforan. Czasem używany jest także arsenian kobaltu zamiast fosforanu. Wszystkie te błękity są pod każdym względem zadowalające, jeśli zostaną starannie roztarte w oleju.
Francuska Ultramaryna {Outr enter Guimet) została odkryta jako substytut Lapis Lazuli równocześnie przez Guimeta w Paryżu i Gmelina w Tubingen. Kolor sprzedawany jako Błękit Trwały to zazwyczaj sztuczna Ultramaryna. Zawiera takie same elementy jak Lapis Lazuli – krzem, glin, siarkę i tlen. Kiedy jest prawidłowo spreparowany bez nadmiaru siarki, jest to silny i dość trwały błękit.
Indygo to kolor warzywa azjatyckiego pochodzenia. Był używany jako barwnik od najwcześniejszych czasów historycznych. Jest absolutnie nieodpowiedni dla malarstwa olejnego, jego miejsce na palecie było stopniowo zastępowane przez Błękit Pruski i Ultramarynę. Ponieważ był sprowadzany z Indii do Holandii w dużych ilościach w XVI w., prawdopodobnie był błękitem używanym przez artystów malujących krajobrazy w tym kraju. Wprowadzony przez Van Goyena i Salomona Ruysdaela, jednakże całkowicie zniknął w niektórych ich malowidłach.
Ultramaryna Lapis Lazuli (Outremer) jest preparowana przez podgrzewanie minerału Lapis Lazuli w tyglu i rozcieranie pozostałości, która uległa rozkładowi. Ze względu na trudność preparowania i oczyszczania pigmentu i niewielką ilość Lapis Lazuli dobrego gatunku, kolor ten jest bardzo drogi. Był to standardowy błękit od początku malarstwa olejnego, aż do momentu, kiedy został zastąpiony sztuczną ultramaryną Guimeta na początku dziewiętnastego wieku.
Błękit Pruski {Bleu de Prusse) jest bardzo zróżnicowany w składzie. Ma wielką moc barwienia, ale nie jest absolutnie trwały. Jak Naturalna Umbra wydaje się z czasem wychodzić na powierzchnię i przenikać inne kolory.
FIOLET
Fiolet Kobaltowy {Violet de Cobalt) to arsenian kobaltu. Jest to absolutnie trwały kolor i nie wpływa na inne pigmenty. Schnie dość szybko i w pracy nad krajobrazem może zająć miejsce nietrwałych fioletów formowanych przez pigmenty strącone i kobaltowy błękit. •
Fiolet Manganowy {Violet Minerale) to metafosforan manganu, kolor absolutnie trwały. Nie używałem go, ale jest bardzo polecany.
Fiolet Mara {Violet de Cobalt) produkowany jest poprzez kalcynację Żółci Marsowej i dodanie niewielkiej ilości saletry chińskiej. Jest to bogaty kolor użyteczny przy portretach i innych pracach we wnętrzach, ale nie jest to cała gama fioletu potrzebna w malarstwie impresjonistycznym. Pomimo, że jest trwały, ma wady pozostałych kolorów marsowych, czyli schnie wolno i ma tendencję do uszkadzania pigmentów strąconych |i alizaryn.
BRĄZ
Brązowy Pigment Strącony, Bitum, “Mumia”, oraz Asfalt – wszystkie te pigmenty wykonane są z materii organicznej. Pierwszy to jeden z najmniej trwałych pigmentów strąconych. Ostatnie trzy są chemicznie zbliżone do smoły i nie są odpowiednie dla malarstwa.
Spalona Sienna {Terre de Sienne hrulee) uzyskiwana jest przez kalcynację Naturalnej Sienny, przez co uwapnia się materię organiczną i zmienia wodzian w tlenek żelaza. To sprawia, że kolor jest absolutnie trwały i znacznie zmniejsza ilość oleju niezbędną dla jego zmielenia. Nie ma wpływu na inne pigmenty.
Spalona Umbra {Terre d'Ombre hruUe) preparowana jest poprzez kalcynację Umbry Naturalnej, co zmienia każdą materię organiczną, jaka może w niej wystąpić w węgiel drzewny. Wydawałoby się, że powinna być w związku z tym jest bardziej trwała, niż Umbra Naturalna, aczkolwiek autorytety mają różne zdania w tym temacie.
Brąz Marsowy {Brun de Mars) to bogaty kolor zwykle produkowany poprzez podgrzewanie Żółci Marsowej z niewielką ilością saletry indyjskiej. Dobrze spreparowany jest absolutnie trwały. Podobnie jak pozostałe barwy Marsowe czasami uszkadza pigmenty strącone i alizaryny i ma wadę w postaci długotrwałego wysychania.
Naturalna Sienna (Terre de Sienne) pod względem składu chemicznego to tylko Żółta Ochra z mniejszą ilością rozcieńczalników i pewną ilością tlenku żelaza zmieszana z wodzianem Odkryta w pobliżu powierzchni w Toskanii zawiera ślady materii organicznej. Powyższe i fakt, że wymaga nieco dwa razy więcej oleju z siemienia lnianego ponad własną wagę w chwili zmieszania jako farba olejna sprawia, że waham się, czy jej użyć.
Naturalna Umbra {Terre d' Ombre) to naturalny kolor ziemi zawierający zwykle duży procent tlenku żelaza i dwutlenku manganu. Często zawiera ślady materii organicznej tak, że należy ją kupować wyłącznie u uznanych producentów farb. Jest silna, nie schnie dobrze, a z mojego doświadczenia mogę powiedzieć, że przebija się przez inne kolory tak bardzo jak Błękit Pruski.
Brąz Transparentny {Brun Transparent) to kolor o zróżnicowanym składzie chemicznym. Blockx produkuje bardzo piękny Brun Transparent, który po zmieszaniu z Błękitem Ultramaryna daje bogatą czerń. Schnie szybko i jest dość trwały.
Brąz Van Dycka {Terre de Cassel) to miękka odmiana lignitu. Pomimo, że ten kolor może mieć różny skład, zawiera próchnicę lub inną materię organiczną, co sprawia, że bezpieczniej jest go unikać.
CZERŃ
Węgiel z Kości Słoniowej [Ivory Black] {Noir d'l voire) to węgiel preparowany z odpadów kości słoniowej. Jest to absolutnie trwały pigment, który niestety schnie bardzo wolno. Dlatego nie wolno go nigdy używać do spodnich warstw malowidła. Konieczne jest także dać malowidłu, do którego użyto jakiejś czerni, dość czasu na wyschnięcie przed pokryciem go lakierem bezbarwnym. Węgiel z Kości Słoniowej często jest zafałszowywany Czernią Kostną, bezpiecznym pigmentem z węgla preparowanego z rogów i kości.
Czerń karbonowa (Noir de FumSe) preparowany jest z sadzy żywic i olejów. Uwolniony od produktów smołowatych jest bezpiecznym, wolno schnącym pigmentem.
Czerń Winna {Noir de Vigne) to węgiel roślinny, nieco bardziej niebieski, niż Węgiel z Kości Słoniowej. Czasami jest zafałszowywany. Czerń Karbonowa mieszana jest z Indygo, aby dać niebieski ton. Taka kombinacja nie jest bezpieczna.
Błękit Ultramaryna i Transparentny Brąz dają ciemny, neutralny ton, prawie czarny. Ta zmieszana czerń schnie bardzo szybko i dlatego powinna być używana zawsze wtedy, gdy czerń jest potrzebna jako podkład/warstwa spodnia.
JAK TESTOWAĆ PIGMENTY
Analizy chemiczne niezbędne do określenia niewielkich zafałszowań kolorów są poza zakresem działania malarza. Jednak jego obowiązkiem jest przetestować trwałość i moc jego farb. Tę trwałość można łatwo przetestować. Przybić pasek płótna szerokości ok. 2 cali do deski. Pomalować je w poprzek kolorem, który mamy przetestować, poniżej tego kolorem zmieszanym z Bielą Cynkową, następnie tym samym kolorem zmieszanym z Bielą Ołowiową, a poniżej z kolei kolorem tym zmieszanym ze Karmazynową Alizaryną. Przeciąć pasek na dwie części tak, aby na każdej części mieć sam kolor i trzy zmieszane tony. Przybić jeden z pasków na zewnątrz wystawiając go na stronę południową. Drugi trzymać w stosunkowo ciemnym pomieszczeniu. Pod 6 tygodniach położyć oba paski razem i zobaczyć, czy nastąpiła jakaś zmiana w pasku wystawionym na słońce. W przypadku, jeśli sama farba lub farba zmieszana z Bielą Cynkową zmieniła się oznacza to, że kolor jest nieodpowiedni. Jeśli kolor zmienił się tylko wówczas, kiedy był zmieszany z Bielą Ołowiową, oznacza to nadmiar siarki. Jeśli zmienił się tylko po zmieszaniu z Karmazynową Alizaryną oznacza to, że zawiera on zbyt dużo tlenu, aby mieszać go z alizarynami lub pigmentami strąconymi. Tyle, jeśli chodzi o trwałość.
Drugi test należy zastosować wobec ich względnej trwałości. Powinien on być stosowany szczególnie wobec drogich kolorów – kadmów, pigmentów strąconych, Fioletu Kobaltowego i Aureolinu. Te kolory są zwykle mieszane z olejem (ok. 2/3 wagi). Ceny suchych pigmentów wahają się od 18 USD do 80 USD za funt, jednak producenci sprzedający te kolory mielą je w oleju za 6USD za funt. Jest bardzo łatwo zmieszać dużą proporcję bezbarwnej bazy, np. tlenek glinu z pigmentem bez wykrycia nieprawidłowości. Zmienia on kolor w pigment strącony bez wyraźnego osłabiania mocy do momentu, kiedy zmieszacie go z innymi kolorami. Wówczas odkrywacie, że wasz zafałszowany pigment nie ma mocy. Aby sprawdzić dwie marki któregokolwiek z tych kolorów, należy wziąć dwie równe ilości standardowego Błękitu Kobaltowego i zmieszać każdą z równą ilością kolorów, które testujemy. Następnie porównać, o ile każdy zmienił ton standardowego błękitu a będziecie mieć miarę względnej mocy obu próbek. Właśnie przetestowałem dwie próbki Alizaryny Karmazynowej, jedna była wyprodukowana przez Blockx, a druga przez producenta niemieckiego. Alizaryna Karmazynowa od Blockxa zmieszana z Kobaltowym Błękitem dała bogatą Purpurę/Fiolet, natomiast próbka niemiecka nie zmieniła wyraźnie błękitu. Jednak niemiecka Alizaryna Karmazynowa wyglądała na dość mocną. Dla sprawdzenia obu marek błękitu jako standardu należy użyć Żółtej Ochry.
PIGMENTY; FARBY ; KOLORY - HISTORIA
Użytkownicy przeglądający ten dział: Brak zalogowanych użytkowników i 18 gości
przez Magdalena Sciezynska Cz, 29 października 2009, 11:25
-
Magdalena Sciezynska - ....1.2.1..
- Posty: 5051
- Dołączył(a): So, 24 października 2009, 23:51
przez leniucha Pn, 2 listopada 2009, 08:03
"Kiedy zechcę się powiesić, wolę wybrać własny sznur"
co to ma znaczyć. i co to ma sie do pigmentu.
co to ma znaczyć. i co to ma sie do pigmentu.
- leniucha
przez JeryL Pn, 2 listopada 2009, 12:20
Chodzi o swoiste czarne poczucie humoru autora tekstu trafne akurat do tego co powyżej.Nie trzeba wszystkiego czytać dosłownie,
- JeryL
przez Fen Pt, 6 listopada 2009, 12:52
Proponuję również inną wersję opisową pigmentów,być może uzupełniającą,poza tym przy kazdym opisie pigmentu wymienione są obcojęzyczne nazwy ,często stosowane na tubkach farb ,a to sie przydaje przy zakupie:D :
Pigmenty są to substancje barwiące stosowane w farbach w postaci barwnego proszku. Można je segregować według kolorów, albo ze względu na pochodzenie. Pigmenty można podzielić na mineralne i organiczne.
Pigmenty mineralne mogą być sztuczne, bądź naturalne. Sztuczne pigmenty mineralne otrzymuje się drogą syntezy chemicznej. Dzięki temu mają ściśle określony skład, co dodatnio wpływa na ich jakość. Naturalne pigmenty mineralne to kolorowe ziemie, glinki lub mielone skały takie jak kreda, ochry, ugry i umbry itd. Niekiedy poddaje się je prażeniu.
Pigmenty pochodzenia organicznego także dzielą się na naturalne i sztuczne. Te naturalne są sporządzane z substancji roślinnych lub zwierzęcych (np. z moczu indyjskich krów, albo zwęglonych kości). Pigmenty organiczne sztuczne otrzymuje się metodami przemysłowymi najpierw w postaci rozpuszczalnych barwników, które osadza się w substancji obojętnej barwnie uzyskując nierozpuszczalny lak barwny.
Właściwość przezroczystości farby nazywa się transparentnością. Farba całkowicie nieprzezroczysta nosi nazwę kryjącej, farba półprzezroczysta nazywa się laserunkową, albo lazurem. Kolory kryjące można łamać innym kolorem, rozjaśniać bielą lub przyciemniać przez dodanie czerni. Farbę laserunkową rozjaśniamy przez rozcieńczenie, aby podłoże bardziej prześwitywało.
PIGMENTY BIAŁE
§ BIEL CYNKOWA ( ang. zink oxide lub chinese white; fr. blanc de zinc; nm. Zincweiss; ros. cynkowyje bieliła) Tlenek cynku, chłodny intensywny pigment, w oleju schnie bardzo powoli (nawet kilka tygodni). Kryje średnio, nie sprawia problemów. Często stosuje się ją jako składnik gruntów, zwanych także zaprawami. Przydatna w technikach wodnych.
§ BIEL OŁOWIOWA, zwana też BIELĄ KREMSKĄ (ang. flake white; fr. blanc d'argent; nm. Kremserweiss; ros. kremskije bieliła;) Zasadowy węglan ołowiowy. Silnie trująca, od dawnych czasów podstawowa biel w malarstwie olejnym. Doskonale kryje i jest intensywna, ale niestety reaguje z pigmentami zawierającymi siarkę (cynober, kadmy, ultramaryna), i ciemnieje pod wpływem siarkowodoru.
§ BIEL TYTANOWA (ang. titanium white; fr. blanc de titan; nm .Titanweiss; ros. titanowyje bieliła;) Dwutlenek tytanu. Ciepłobiały pigment pozbawiony wszelkich wad. Doskonale kryje, odporny na światło i atmosferę, w oleju schnie przyzwoicie, nieaktywny chemicznie, nietrujący. Do wszystkich technik.
§ BIEL PERMANENTNA (fr. blanc fixe;) Sztucznie wytwarzany siarczan baru, czystszy od naturalnego.
PIGMENTY CZARNE
§ CZERŃ SŁONIOWA (ang. ivory black, bone black; fr. noir d'ivoire, noir d'os; nm. Elfenbeimschwarz, Kölnerchwarz; ros. słonowaja kost, zżonaja kost;) Zwana także czernią kostną. Dawniej otrzymywana ze spalonych kłów słoniowych, obecnie z lepszych gatunków kości, zwęglonych bez dostępu powietrza. Zawiera fosforany wapnia i 10 - 15% węgla. Czysta, głęboka czerń z ciepłym odcieniem, trwała, kryjąca, odporna, schnie powoli.
§ CZERŃ Z WINOROŚLI (ang. vine black; fr. noir de vigne; nm. Rebensschwarz; ros. winogradnaja czornaja) Otrzymywany ze zwęglenia tkanki roślinnej - winorośli, korka, pestek, ewentualnie w procesie suchej destylacji drewna lipowego, lub bukowego. Zawiera ok. 90% węgla. Ma odcień szaro - niebieskawy. Trwały chemicznie, kryje średnio.
§ SADZA (ang. lamp black; fr. noir de bougie; nm. Lampenschwarz; ros. saża) Czysty, bardzo drobny pył węglowy. Otrzymuje się go z kopcia spalanych bez dostępu powietrza olejów, nafty, smoły i podobnych substancji. Trwały chemicznie. Głównie stosowany do produkcji tuszu chińskiego i farb drukarskich.
§ CZERŃ ŻELAZOWA, MARSOWA (ang. black iron oxide; fr. noire de fer; nm. Eisenoxideschwarz; ros. żelaznaja czornaja;) Sztucznie uzyskiwany czarny tlenek żelazowo - żelazawy. Bardzo trwały.
Sporadycznie jako czarne pigmenty stosuje się rozdrobnione minerały o barwie ciemnoszarej, takie jak czarny łupek albo grafit.
PIGMENTY BRĄZOWE
§ SIENA NATURALNA (ang. raw sienna; fr. terre de Sienne; nm. Siennaerde; ros. sienskaja ziemla;) Naturalna glinka zabarwiona tlenkiem żelaza. Ma żółto brunatną barwę, występuje w kilku odcieniach. Pigment trwały, odporny, półkryjący. Niektórzy producenci zastępują go sztucznie wytwarzanym tlenkiem żelaza o podobnym tonie.
§ SIENA PALONA (ang. burnt sienna; fr.terre de sienne brulee; nm. gebrante Terra di Sienna; ros. sienskaja ziemla zżonaja) Prażona ziemia sienejska, naturalna lub sztuczna, ma piękną ceglasto-brązową intensywną barwę. Półkryjący, bardzo trwały pigment.
§ UMBRA NATURALNA (ang.raw umber; fr. terre d'ombre naturelle; nm. Umbrabraun; ros. umbra naturalnaja) Naturalna ziemia, pochodząca z Włoch albo Cypru. Pigment ten ma kolor jasnobrunatny, lub zielonkawy. Jest trwały, odporny na światło i powietrze, kryje dobrze.
§ UMBRA PALONA (ang. burnt umber; fr. terre d'umbre brulee; nm. gebrannte Umbra; ros. umbra zżonaja) Prażona umbra naturalna. Ma ciepły, ciemnobrunatny kolor. Cechy techniczne takie same jak w przypadku umbry naturalnej.
§ PALONA ZIEMIA ZIELONA Wyżarzona ziemia naturalna. Pigment w przygaszonych, brunatnożółtych odcieniach. Użyteczny, bardzo trwały, półlaserunkowy.
§ BRĄZ VAN DYCKA, BRĄZ KASELSKI (ang. Van-Dyke brown; fr. brun de van Dyck; nm. van Dyckbraun; ros. koriczniowaja Wan Dejka) Ziemia, składająca się głównie z węgla brunatnego, tlenków żelaza i bitumenu. Daje pigment o głębokim, ciemnobrązowym tonie. Ze względu na jego niestabilność obecnie produkuje się zastępcze farby o tej nazwie, z podobnych w tonie brunatnych tlenków żelaza (tzw. marsowych).
§ BRUNATNY TLENEK ŻELAZA (ang. brown iron oxide; fr. oxyde de fer; nm. Eisenoxid;) Wyrabiany przemysłowo tlenek żelaza, otrzymywany drogą żarzenia marsów żółtych. Pigment w różnych odcieniach brązu, stosowany w zastępstwie pigmentów naturalnych - sieny lub umbry. Pigment trwały i wszechstronnie odporny. Dobry do wszystkich technik, można go stosować nawet na zewnętrznych ścianach budynków.
§ ASFALT (ang. bitumen; fr. bitume de Judee; nm. Asphaltbraun; ros. gornaja smoła) Minerał kopalny, smoła ziemna. Ciemno brunatna substancja barwiąca, wytrzymała chemicznie, dość odporna na światło i wilgoć.
§ MUMIA Zawiera smołę bitumiczną i ma takie same właściwości, jak asfalt.
§ SEPIA Półprzezroczysty, ciemnobrunatny płyn wydzielany przez różne głowonogi, zwłaszcza przez mątwy. Niezupełnie wytrzymały na światło.
PIGMENTY CZERWONE
§ CZERWONY UGIER PALONY (ang. red earth; fr. ocre rouge; nm. Gebrante Ocker; ros. zżonaja krasnaja ochra) Pigment uzyskany przez prażenie naturalnych ugrów (glinokrzemianów zawierających tlenki żelaza). Żywa, ceglasta czerwień, wszechstronnie odporna, dobrze kryjąca.
§ PUCOLA Naturalny tuf wulkaniczny, wydobywany od starożytności w miejscowości Puzzola w Italii. Wyrabia się z niego pigment o barwie chłodnej, zgaszonej czerwieni, który jest szczególnie przydatny we fresku i do barwienia tynków. Doskonale wiąże się z zaprawą wapienną, nadając jej cechy wodoodporności. Bardzo trwały.
§ CZERWONE TLENKI ŻELAZOWE NATURALNE, CZERWIENIE MARSOWE (ang. red iron oxide; mars red; fr. rouge oxide; rouge de Mars; nm. Marsrot; ros. marsowaja krasnaja;) Pigmenty czerwone, składające się głównie z tlenków żelaza, które otrzymuje się przez prażenie żółtych tlenków żelazowych. Występują w różnych odcieniach, od żółto-pomarańczowych do fioletowo-brązowych. Pigmenty te są wszechstronnie odporne, bardzo wydajne i trwałe. Doskonałe do wszystkich technik, sprzedawane pod wieloma nazwami.
§ RÓŻ ANGIELSKI (ang. Englishred, light red; fr. rouge d'Angleterre; nm. Englsch rot; ros. Anglijskaja krasnaja;) Kiedyś nazywano tak pewien rodzaj ugru palonego, o odcieniu podobnym do różu indyjskiego, obecnie nazywa się tak wyprażany tlenek żelaza o ceglastym kolorze.
§ RÓŻ WENECKI (ang. venetian red; fr. rouge de Venice; nm, Venetianisrot; ros. wieniecjańskaja krasnaja;) tlenek żelaza z dużym dodatkiem siarczanu wapniowego tworzy pigment w kilku odcieniach chłodnej czerwieni.
§ RÓŻ INDYJSKI (ang. Indian red; fr. rouge de l'Inde; nm. Indischrot; ros. indijskaja krasnaja;) w przeszłości - naturalny tlenek żelaza barwiący glinokrzemiany pochodzenia indyjskiego. Ma intensywny czerwony kolor z fiołkowym odcieniem. Obecnie wyrabia się go sztucznie.
§ CAPUT MORTUUM (łac. - martwa głowa) Fioletowo-brunatno-czerwony tlenek żelazowy, dawniej uzyskiwany z naturalnej ziemi.
§ CZERWIENIE KADMOWE (ang. cadmium red; fr. cadmium rouge; nm. Kadmiumrot ros. krasnyj kadmij) Seleno siarczki kadmu, wyrabiane od 1910 roku. Występują w różnych odcieniach pięknej, intensywnej czerwieni od jasnych oranżowych do chłodnych ciemno purpurowych barw. Są trwałe, odporne na światło i kryjące. Niestety po zmieszaniu z pigmentami zawierającymi miedź lub ołów (błękit górski, zieleń górska, zieleń Veronese'a, biel ołowiowa, minia, żółcień neapolitańska) - czernieją. Różni producenci stosują odmienne technologie wytwarzania tych pigmentów, dlatego przed zastosowaniem ich w technice wapiennej należy przeprowadzić test.
§ CYNOBER (ang. vermilion; fr. vermillon; nm. Zinnober; ros. kinowar;) Siarczek rtęciowy. Znany od starożytności barwnik w kolorze sygnałowej czerwieni. Wytrzymały na wpływy atmosferyczne, ciemnieje z wiekiem pod wpływem światła słonecznego. Wchodzi w reakcje z bielą ołowiową i żółcieniami chromowymi.
§ MINIA, RÓŻ SATURNA (ang. red lead; fr. rouge de Saturne; nm. Mennige; ros. surik swincowij) Mieszanka tlenku z nadtlenkiem ołowiu. Piękny pigment zbliżony do oranżu. Kryjący, dobrze schnie z olejem, czernieje pod wpływem światła i siarkowodoru. Powleka się nią żelazne przedmioty, gdyż doskonale chroni przed korozją. W starożytności zwana minium secundarium, gdy cynobrowi naturalnemu przysługiwała nazwa minium primum. Stosowana niegdyś w miniatorstwie.
§ CZERWIEŃ CHROMOWA (ang. chrome red; fr. rouge de chrome; nm. Chromrot; ros. oranżewyj chrom) Zasadowy chromian ołowiu. Podobny w kolorze do jasnego cynobru, lepiej znosi światło od żółcieni chromowych, jest wrażliwy na siarkowodór w powietrzu i dlatego powinien być chroniony werniksem. Pigment trujący.
KRAPLAK, KARMIN, SMOCZA KREW to grupa laserunkowych czerwieni uzyskiwanych niegdyś z barwników organicznych. Obecnie zastępowane są przez farby alizarynowe, które dobrze naśladują ich odcień barwny a są trwalsze i łatwiejsze do uzyskania. Nie nadają się do fresku.
§ KRAPLAK (ang. madder lake; fr. laque de garance; nm. Krapplack; ros. krapp-lak) Dawniej otrzymywany z korzenia marzanny farbiarskiej. Od roku 1868 wytwarzany syntetycznie i nazywany czerwienią alizarynową w różnych odcieniach - od różowego szkarłatu do podbitego błękitem karmazynu. Farba przejrzysta i intensywna. Można mieszać swobodnie.
§ KARMIN (ang. crimson lake; fr. carmin; nm. Karminlack; ros. koszinilowyj łak) Znany od wieków w Indiach wyciąg z mszycy koszenili, potem sprowadzany do Europy z Meksyku, gdzie wytwarzano go z mszyc żerujących na kaktusach. Piękny intensywny barwnik purpurowy, płowiejący w świetle. Laserunkowy. Obecnie zastępowany przez alizarynowe laki barwne i inne związki syntetyczne.
§ SMOCZA KREW (ang. dragon's blood; fr. sang de dragon; nm. Drachenblutt; ros. drakonowaja krow) Wyciąg z żywicy palmy Calamus draco. Ma ciemną krwistą barwę, płowieje od światła, jest trujący i nie rozpuszcza się w terpentynie.
§ CZEWIEŃ PERMANENTNA (ang. azopigment permanent red; fr. rouge-azoique; nm. Heliogenrot R; holend. Talensrood). Pigment pochodzenia organicznego, otrzymywany syntetycznie ze związków azowych. Ma barwę świetlistej czerwieni podobnej do cynobru. Półkryjący, odporny na światło, wytrzymały, odpowiedni do różnych technik.
§ CZERWIEŃ CHINAKRYDONOWA (ang. quinacridone red; acridone red; fr. rouge qinacridone; nm. Permanentrot E5B) Syntetyczny, organiczny lak barwny o pięknym szkarłatnym kolorze. Odporny na światło, półlaserunkowy.
PIGMENTY ŻÓŁTE I POMARAŃCZOWE
§ ŻÓŁTE UGRY, OCHRY (ang. yellow ochre; fr. ocre jaune; nm. gelber Ocker; ros. żołtaja ochra) Ziemie naturalne, glinokrzemiany zabarwione wodorotlenkami żelaza. Stosowane od czasów prehistorycznych. Wśród różniących się składem i kolorem złoży najbardziej znane są francuskie, angielskie i bogate w odmiany - rosyjskie. Mają odcień brązowo żółty, występują w tonacji jasnej, średniej lub ciemnej. Niektóre odmiany są złociste lub oranżowe. Pigment trwały, kryjący, wszechstronnie odporny, odpowiedni do wszystkich technik. Pigment zwany ugrem złotym jest zazwyczaj mieszaniną ochry i żółcieni chromowej - dlatego nie jest tak samo trwały.
§ ŻÓŁCIEŃ MARSOWA (ang. yellow iron oxide, mars yellow; fr. jaune de Mars; nm. Marsgelb; ros. żołtyj mars) Żółty wodorotlenek żelazowy osadzony na substracie. Pigmenty z tej grupy mają podobną paletę kolorów co żółte ugry, ale są intensywniejsze. Nazywane niekiedy sztucznymi ugrami, Trwałe i ogólnie wartościowe.
§ ŻÓŁCIEŃ KADMOWA (ang. cadmium yellow; fr. jaune de cadmium; nm. Cadmiumgelb; ros żołtyj kadmij) Dawniej czysty siarczek kadmowy, obecnie produkowany z dodatkiem siarczanu baru dla większej stabilności. Ma żywą świetlistą barwę od jasnej cytrynowej do ciemnożółtej. Odporne na światło, kryjące. Nie można ich mieszać z pigmentami pochodzenia miedziowego takimi jak zieleń górska. Żółcienie kadmowe dobrze oczyszczone, nie zawierające wolnej siarki, mogą być mieszane z pigmentami zawierającymi ołów. Mieszanka żółtej kadmowej i bieli ołowiowej zwana jest żółtą brylantową.
§ ORANŻ KADMOWY (ang. cadmium orange; fr. jaune de cadmium orange; nm. Cadmium orange) Seleno siarczek kadmu. Pigment o jasnej pomarańczowej barwie, bardzo odporny na światło, kryjący, dobrze znosi wpływy atmosferyczne. Nie powinien być mieszany z pigmentami miedziowymi. Zalecany do technik ze spoiwem organicznym. W przypadku stosowania w technice wapiennej należy sprawdzić reakcję pigmentu na alkalia.
§ ŻÓŁCIEŃ CHROMOWA (ang. chrome yellow; fr. jaune de chrome; nm. Chromegelb, Königsgelb; ros. chromoswincowaja żołtaja) Chromian i siarczan ołowiu. Żółte w odmianach - jasne, cytrynowe, średnie i ciemne. Jasne płowieją, ciemne są trwalsze, ale też zmieniają kolor. Dobrze schnie, ale nie można jej mieszać z; ultramaryną, kadmami, zielenią Veronese'a, zielenią górską, błękitem górskim, cynobrem i litoponem. Z błękitem pruskim daje dobre zielenie.
§ ORANŻ CHROMOWY (ang. chrom orange; fr. jaune de chrome orange; nm. Chromorange; ros oranżewyj chrom) Zasadowy chromian ołowiu. Ma barwę mocno pomarańczową, prawie jasnoczerwoną. Trwalszy na świetle od żółcieni chromowych, ale wrażliwy na siarkowodór zawarty w powietrzu. Dlatego powinien być chroniony werniksem. Nie można go mieszać z niektórymi pigmentami. Jest trujący.
§ AUREOLINA, ŻÓŁCIEŃ KOBALTOWA (ang. cobalt yellow; fr. jaune de cobalt; nm. Aureolin; ros. żołtyj kobalt) Zasadowy azotan kobaltowo-potasowy. Efektowna złotożółta barwa, laserunkowy, dość odporny na światło, wrażliwy na kwasy i zasady. Nie mieszać z ultramaryną i czerwienią krapową, bo brązowieje. W oleju schnie bardzo szybko, nadaje się do delikatnych nadmalówek.
§ ŻÓŁCIEŃ TYTANOWA Mieszanina związków tytany, antymonu i niklu. Ma kolor jasnożółty, cytrynowy. Dobrze kryje, jest odporny na światło, dobry do różnych technik.
§ ŻÓŁCIEŃ NEAPOLITAŃSKA (ang. Naple's yellow; fr. jaune de Naples; nm. Neapelgelb; ros neapolitańskaja żołtaja) Antymonian ołowiu. Ma kolor jasnej, mlecznej żółcieni. Dobrze kryje, jest wydajny i odporny na światło. Częściowo reaguje na kwasy, zmienia się pod wpływem siarkowodoru. Na olej działa sykatywnie. Jest bardzo trujący. Bardzo popularny od XVI wieku, obecnie pod tą nazwą sprzedawane są zastępcze mieszanki, nie dorównujące jakością barwy oryginalnej farbie.
§ ŻÓŁCIEŃ BARYTOWA (ang. barium yellow; fr. jaune de barium, outremer jaune; nm. Barytgelb; ros. barytowaja żołtaja) Chromian baru. Pigment ten ma bladożółty kolor z zielonkawym odcieniem, jest laserunkowy i mało intensywny, odporny na światło. W wodzie nie rozpuszcza się, nadaje się do technik ze spoiwem organicznym. Często stosowany w mieszankach.
§ ŻÓŁCIEŃ CYNKOWA (ang. zink yellow, citron yellow; fr. jane de zink; nm. Zinkgelb; ros. żołtaja cinkowaja) Zasadowy chromian cynku, produkowany od 1809 roku. Ma barwę cytrynową, jest półlaserunkowy, pod wpływem światła lekko zielenieje. Zmieszany z farbami kadmowymi reaguje i ciemnieje. Stosowany do uzyskania zieleni w mieszaninach z błękitem pruskim albo zieleną szmaragdową, rzadko jest dobrej jakości.
§ ŻÓŁCIEŃ STRONTOWA (ang. strontium yellow; fr. jaune de strontium; nm. Strontiumgelb) Chromian strontu. Jest bladożółty, mało intensywny, słabo kryjący, trwały. Używany w mieszankach, celem uzyskania zieleni.
§ ŻÓŁCIEŃ INDYJSKA (ang. indian yelow, monghyr piuri; fr. jaune indien; nm. Indischgelb; ros. farblak, indijskaja żołtaja) Sól magnezowa kwasu euksantynowego. Organiczny barwnik, otrzymywany w Monghyr w Bengalu z moczu krów karmionych liśćmi mango. Pigment laserunkowy koloru złotożółtego, trwały, ale obecnie nie produkowany. Zastępczo wytwarza się lak organiczny, zwany żółcienią indantrenową, który jest wytrzymały na światło i wpływy atmosferyczne.
§ ŻÓŁCIEŃ AZOWA HANSA, ŻÓŁCIEŃ PIGMENTOWA G (ang. citron yellow; fr. jaune citron; nm. Helionengelb; holend. Talensgeel) Organiczny, syntetyczny barwnik, wszechstronnie odporny i trwały, wprowadzony od 1924 roku. Występuje w różnych odcieniach, od cytrynowego do pomarańczowego. Odpowiedni do wszystkich technik.
§ ARZIKA Wyciąg z rezedy. Barwnik o złotawym, niezbyt intensywnym odcieniu. Po pewnym czasie całkowicie płowieje, podobnie jak inne wyciągi roślinne.
§ ŻÓŁCIEŃ SZAFRANOWA Uzyskiwana ze znamion kwiatów szafranu Crocus sativus, do dziś używana jako imitacja pozłotki na foliach.
§ GUMIGUTA (ang. gambodge; fr. gomme goutte; nm. Gummi gutti; ros. gummigut) Żywica z cejlońskiego drzewa Garciana morella. Barwnik o bladym, ciemnozłocistym kolorze, niezbyt wytrzymały na światło, odporny na kwasy, trujący.
PIGMENTY ZIELONE
§ ZIEMIA ZIELONA (ang. green earth; fr. terre verte naturelle; nm. grüne Erde; ros. zielonaja ziemla) Krzemian glino - magnezowy, zawierający wodorotlenki żelaza. Występuje w naturalnych złożach w pobliżu Werony, na Cyprze i jeszcze gdzieś. Pigment ten jest trwały i wszechstronnie odporny. Stosowany w temperach do światłocieniowej podmalówki twarzy.
§ CHROMOKSYD, ZIELONY CHROMOTLENEK KRYJĄCY (ang. chromium oxide; fr. oxide de chrome; nm. Chromoxid grün; ros. zielonyj okis chroma) Tlenek chromu. Pigment o zgaszonej, ciemnozielonej barwie. Jest intensywny i dobrze kryje, odporny na światło i powietrze, można go swobodnie mieszać z innymi pigmentami..
§ ZIELEŃ SZMARAGDOWA, ZIELONY CHROMOTLENEK ŚWIETLISTY (ang. viridian; fr. vert émeradue; nm. Smaragdgrün; ros. izumrudnaja zieleń) Wodorotlenek chromu. Bardzo fajny pigment o odcieniu ciemnej, zimnej, intensywnej zieleni. Bardzo odporny na światło i wpływy atmosferyczne, półlaserunkowy, o średniej wydajności.
§ ZIELEŃ TRWAŁA Tak zwą się mieszanki zieleni szmaragdowej z żółtą cytrynową kadmową albo żółtą barytową.
§ ZIELONA ULTRAMARYNA (ang. ultramarine green; fr. outremer vert; nm. grünes Ultramarin; ros. zielonyj ultramarin) Związek krzemianu glino - sodowego z siarczkami sodu. Intensywny, ciemnozielony, laserunkowy pigment.
§ ZIELEŃ KOBALTOWA (ang. cobalt green; fr. vert de cobalte; nm. Kobaltgrün; ros. zielonyj kobalt) Mieszanina cynkanu kobaltu i tlenku cynku. Ma kolor niezbyt intensywnej, zgaszonej zieleni, kryjący, o zadowalających własnościach technicznych.
§ ZIELEŃ PAOLA VERONESE'A (ang. emerald green; fr. vert Veronese; nm. Schweinfurtergrün; ros. zielonaja Pol Wieroniez) Arsenooctan miedziowy o pięknej, jasnej i zimnej barwie. Wytwarzany od 1814 r. Pigment ten dobrze kryje, jest względnie odporny na światło, ale ma też wiele wad. Nieodporny na kwasy i ługi, czernieje od siarkowodoru, reaguje z wieloma pigmentami - bielą ołowiową, litoponem, ultramaryną, błękitem pruskim, kadmami, cynobrem oraz minią. Jest bardzo (bardzo) trujący. Powszechnie używany pod koniec ubiegłego stulecia, obecnie wycofany z produkcji, użycza swej interesująco brzmiącej nazwy zastępczym mieszankom. Podobnie jak niżej opisane śniedź miedziowa i zieleń górska ma znaczenie głównie historyczne.
§ ZIELEŃ GÓRSKA (ang. mountain green; fr. vert de montagne; nm. Berggrün, Malachitgrün; ros. gornaja zieleń) Zasadowy węglan miedzi. Pierwotnie wyrabiana z mielonego malachitu, potem sztucznie. Barwa szarawa i chłodna. Czernieje pod wpływem siarkowodoru, nietrwały w mieszankach z pigmentami ołowiowymi. Pigment trujący.
§ ŚNIEDŹ MIEDZIOWA, ZIELEŃ HISZPAŃSKA (ang. verdigris; fr. vert de Hongrie; nm. Grünspan; ros. jar-miedzianka) Zasadowy octan miedzi. Znany od wieków pigment o barwie jaskrawej zimnej zieleni, nietrwały chemicznie (łatwo czernieje pod wpływem siarkowodoru), wrażliwy na alkalia, reaguje z pigmentami zawierającymi siarkę i ołów (ultramaryna, kadmy, cynober, biel ołowiowa, żółcień neapolitańska, żółcienie chromowe). Używany w przeszłości do malowania kopuł cerkiewnych w Rosji. Bardzo silnie trujący, wycofywany z użycia.
§ ZIELEŃ CHROMOWA, ZIELONY CYNOBER (ang. vermillon green; fr. vert de chrome; nm. Chromogrün; ros. zielonyj kinowar) Mieszanka błękitu pruskiego z żółcienią chromową. Wbrew nazwie pigment nie ma nic wspólnego z cynobrem ani zielonym chromotlenkiem. Nieodporny na działanie ługów i siarkowodoru, łatwo zmienia jakość barwną na gorsze.
§ ZIELEŃ CYNKOWA, ZIELEŃ WIKTORIA Tak nazywa się mieszanka błękitu pruskiego z żółcienią cynkową, albo zieleni szmaragdowej z tąże żółcienią. Jasny, zielonożółty pigment nieodporny na alkalia.
§ ZIELEŃ HOOKERA Mieszanka błękitu pruskiego i gumiguty. Barwa świetlista i żółtawa, lub zimno zielona. Niezbyt trwała. Obecnie wyrabiana z trwalszych składników
§ ZIELEŃ SOCZYSTA (ang. sap-green, bladder green; fr. vert de vessie; nm. Saftgrün; ros. sokowaja zieleń) Produkowana z naturalnych soków roślinnych. Żółtozielone laki barwne uzyskiwano w owych dawnych czasach z różnych roślin - sasanki, ślazu, psianki, przywrotnika, soku czarnego bzu, i przechowywano w pęcherzach. Nazwę zieleni soczystej nosiła mieszanka laku wytworzonego z szakłaku, oraz indyga. Niestety wszystkie omawiane laki płowieją, i dlatego nie są dziś stosowane. Obecnie nazwę zieleni soczystej nosi mieszanina błękitu ftalocyjaninowego z żółtą kobaltową i dodatkiem sieny naturalnej.
§ ZIELEŃ FTALOCYJANINOWA (ang. phthalocyanin green; fr. vert de phtalocyanin; nm. permanent Phtalocyaningrün, Helionengrün) Ftalocyjanina miedziowa chlorowana. Nowoczesny pigment organiczny, syntetyczny, ma zimny, ostry, zielony kolor. Jest całkowicie odporny na światło, nie reaguje z innymi pigmentami.
PIGMENTY NIEBIESKIE I FIOLETOWE
§ ULTRAMARYNA BŁĘKITNA (ang. ultramarine blue, French blue; fr. outremer; nm. Ultramarin; ros. ultramarin) Kolor, o niezapomnianym, czystym, intensywnym odcieniu. Glinokrzemian sodowy zawierający związki siarki. W średniowieczu uzyskiwany z lapis lazuli - kosztownego minerału sprowadzanego z dalekich stron. Dlatego błękit ten nazwano zamorskim (wł. oltra marina). Od 1826 r. produkowany sztucznie w trzech odmianach kolorystycznych. Pigment otrzymywany przez wypalenie kaolonu i krzemionki z węglanem sodu, siarką i węglem drzewnym dobrze naśladuje dawną farbę. Ma dużą intensywność, dobrze kryje, jest odporny na światło słoneczne i ługi, nie reaguje z innymi pigmentami z wyjątkiem tych, które zawierają związki miedziowe. Jest wrażliwy na kwasy, ałun i wilgoć, co może pojawiać się tzw. chorobą utlramaryny - mętnieniem i bieleniem. Pigment odpowiedni do wszystkich technik - do fresku zaleca się specjalną odmianę produkowaną w Niemczech. Istnieje odmiana zielonkawa i fioletowa. Mieszania ultramaryny z bielą ołowiową to BŁĘKIT KRÓLEWSKI, niewątpliwie godny swojej nazwy.
§ BŁĘKIT KOBALTOWY, KOBALT (ang. cobalt blue; fr. bleu de cobalt; nm. Kobaltblau; ros. kobaltowaja sinaja) Glinian kobaltowy. Produkowany od 1802 roku. Wszechstronnie odporny, błękitny pigment o średniej sile krycia, nadaje się do laserunków.
§ BŁĘKIT PRUSKI, PARYSKI, BERLIŃSKI (ang. prussian blue; fr. bleu de Paris; nm. Prussian blau; ros. pariżiskaja siń) Składa się głównie z żelazocyjanku żelazowego. Znany od 1704 roku. Jest ciemnoniebieski, niezwykle intensywny, nieco zielonawy w odcieniu. Dobrze kryje, odporny na światło i kwasy, brunatnieje w środowisku zasadowym - z tej przyczyny nie nadaje się do technik wapiennych. Według niektórych specjalistów nieco reaguje z cynobrem i płowieje w silniej rozbielonych partiach, ale nie jest to pogląd powszechny.
§ CERULEUM, BŁĘKIT NIEBA (ang. cerulean blue; fr. bleu celestique; nm. Coelinblau, Himmelblau; ros. cjelin) Cynian kobaltowy z domieszką gipsu i kwasu krzemowego. Pigment o barwie bladobłękitnej z zielonkawym odcieniem, trwały, kryjący, wszechstronnie odporny, wartościowy we wszystkich technikach.
§ BŁĘKIT GÓRSKI (ang. azure blue; fr. bleu de montagne; nm. bergblau; ros. gołubiec, gornaja łazur) Zasadowy węglan miedziowy. Początkowo wyrabiany z azurytu, póżniej wytwarzany sztucznie. Piękny odcień błękitu, szczególnie dobrze prezentujący się w sztucznym świetle. Odporny na alkalia i światło słoneczne, czernieje pod wpływem siarkowodoru, nie można go mieszać z pigmentami ołowiowymi i kadmowymi. Trochę zielenieje pod wpływem oleju, jest trujący i wychodzi z użycia.
§ SMALTA (ang. smalt; fr. email bleu - już wiadomo, czemu linki są niebieskie; nm. blauer Audam; ros. kobaltowoje stiekło) Krzemian kobaltowo - potasowy (zmielone szkło kobaltowe). Pigment jest mało intensywny, słabo kryje i daje nikły efekt barwny. Jest odporny na światło, powietrze, kwasy i zasady. Stosowano go powszechnie do czasu wprowadzenia sztucznie produkowanej ultramaryny.
§ BŁĘKIT FTALOCYJANINOWY (ang. monastral blue, Winsorblue; fr. bleu permanent; nm. Heliogenblau, permanent blau B; holend. Rembrandt blue) Syntetyczny pigment organiczny, podobny do błękitu pruskiego w tonie i tylko nieco mniej intensywny, ftalocyjanina miedziowa. Odporny na światło.
§ INDYGO (ang. indigo; fr. indigo; nm. Indigoblau; ros. indigo) Znany od bardzo dawna barwnik wyrabiany z uprawianej w Indiach rośliny Indigofera tinctoria. Jest nietrwały, płowieje na słońcu, zmienia się w spoiwach organicznych (olej, klej), nie toleruje łączenia z ugrami, bielą ołowiową i bielą cynową. W obecnych czasach produkowany syntetycznie.
§ FIOLETOWA ULTRAMARYNA (ang. ultramarine violet; fr.outremer foncé) Wyrabiana przez zgrzanie ultramaryny błękitnej i chlorku amonowego. Ma kolor ciemnego, chłodnego fioletu. Pigment laserunkowy, bardzo odporny na światło, trwały, ma właściwości podobne do ultramaryny błękitnej. Odporny na alkalia, przydatny we wszystkich technikach, szczególnie ściennych.
§ FIOLET KOBALTOWY CIEMNY (ang. cobalt violet; fr. violet de cobalt; nm. Kobaltviolet) Fosforan lub arsenian (wtej wersji trujący) kobaltu. Ciepły, ciemnofioltowy, półkryjący, mało intensywny. Trwały i odporny na światło. FIOLET KOBALTOWY RÓŻOWY to amonowy fosforan kobaltu, różowawy, odporny na światło, półlaserunkowy. Natomiast FIOLET KOBALTOWY JASNY został wycofany z produkcji jako trujący i nietrwały - wyrabiano go z podtlenku kobaltu i kwasu arsenowego.
§ FIOLET MANGANOWY (ang. manganese violet; fr. violet de mangan) Jego głównym składnikiem jest fosforan manganu. Pigment intensywnie fioletowy, kryjący, odporny na światło, dobrze schnący w oleju. Nie nadaje się tylko do technik wapiennych z powodu braku odporności na alkalia.
§ FIOLET CHINAKRYDONOWY (ang.quinacridone violet; fr. violetde quinacridone) Organiczny lak barwny, syntetyczny. Ma barwę fijołkowo - różową, odporny na światło, półlaserunkowy.
Na podstawie: Krystyna Zwolińska, Mała technologia malarstwa, CENTRALNY OŚRODEK METODYKI UPOWSZECHNIANIA KULTURY, Warszawa 1989
Pigmenty są to substancje barwiące stosowane w farbach w postaci barwnego proszku. Można je segregować według kolorów, albo ze względu na pochodzenie. Pigmenty można podzielić na mineralne i organiczne.
Pigmenty mineralne mogą być sztuczne, bądź naturalne. Sztuczne pigmenty mineralne otrzymuje się drogą syntezy chemicznej. Dzięki temu mają ściśle określony skład, co dodatnio wpływa na ich jakość. Naturalne pigmenty mineralne to kolorowe ziemie, glinki lub mielone skały takie jak kreda, ochry, ugry i umbry itd. Niekiedy poddaje się je prażeniu.
Pigmenty pochodzenia organicznego także dzielą się na naturalne i sztuczne. Te naturalne są sporządzane z substancji roślinnych lub zwierzęcych (np. z moczu indyjskich krów, albo zwęglonych kości). Pigmenty organiczne sztuczne otrzymuje się metodami przemysłowymi najpierw w postaci rozpuszczalnych barwników, które osadza się w substancji obojętnej barwnie uzyskując nierozpuszczalny lak barwny.
Właściwość przezroczystości farby nazywa się transparentnością. Farba całkowicie nieprzezroczysta nosi nazwę kryjącej, farba półprzezroczysta nazywa się laserunkową, albo lazurem. Kolory kryjące można łamać innym kolorem, rozjaśniać bielą lub przyciemniać przez dodanie czerni. Farbę laserunkową rozjaśniamy przez rozcieńczenie, aby podłoże bardziej prześwitywało.
PIGMENTY BIAŁE
§ BIEL CYNKOWA ( ang. zink oxide lub chinese white; fr. blanc de zinc; nm. Zincweiss; ros. cynkowyje bieliła) Tlenek cynku, chłodny intensywny pigment, w oleju schnie bardzo powoli (nawet kilka tygodni). Kryje średnio, nie sprawia problemów. Często stosuje się ją jako składnik gruntów, zwanych także zaprawami. Przydatna w technikach wodnych.
§ BIEL OŁOWIOWA, zwana też BIELĄ KREMSKĄ (ang. flake white; fr. blanc d'argent; nm. Kremserweiss; ros. kremskije bieliła;) Zasadowy węglan ołowiowy. Silnie trująca, od dawnych czasów podstawowa biel w malarstwie olejnym. Doskonale kryje i jest intensywna, ale niestety reaguje z pigmentami zawierającymi siarkę (cynober, kadmy, ultramaryna), i ciemnieje pod wpływem siarkowodoru.
§ BIEL TYTANOWA (ang. titanium white; fr. blanc de titan; nm .Titanweiss; ros. titanowyje bieliła;) Dwutlenek tytanu. Ciepłobiały pigment pozbawiony wszelkich wad. Doskonale kryje, odporny na światło i atmosferę, w oleju schnie przyzwoicie, nieaktywny chemicznie, nietrujący. Do wszystkich technik.
§ BIEL PERMANENTNA (fr. blanc fixe;) Sztucznie wytwarzany siarczan baru, czystszy od naturalnego.
PIGMENTY CZARNE
§ CZERŃ SŁONIOWA (ang. ivory black, bone black; fr. noir d'ivoire, noir d'os; nm. Elfenbeimschwarz, Kölnerchwarz; ros. słonowaja kost, zżonaja kost;) Zwana także czernią kostną. Dawniej otrzymywana ze spalonych kłów słoniowych, obecnie z lepszych gatunków kości, zwęglonych bez dostępu powietrza. Zawiera fosforany wapnia i 10 - 15% węgla. Czysta, głęboka czerń z ciepłym odcieniem, trwała, kryjąca, odporna, schnie powoli.
§ CZERŃ Z WINOROŚLI (ang. vine black; fr. noir de vigne; nm. Rebensschwarz; ros. winogradnaja czornaja) Otrzymywany ze zwęglenia tkanki roślinnej - winorośli, korka, pestek, ewentualnie w procesie suchej destylacji drewna lipowego, lub bukowego. Zawiera ok. 90% węgla. Ma odcień szaro - niebieskawy. Trwały chemicznie, kryje średnio.
§ SADZA (ang. lamp black; fr. noir de bougie; nm. Lampenschwarz; ros. saża) Czysty, bardzo drobny pył węglowy. Otrzymuje się go z kopcia spalanych bez dostępu powietrza olejów, nafty, smoły i podobnych substancji. Trwały chemicznie. Głównie stosowany do produkcji tuszu chińskiego i farb drukarskich.
§ CZERŃ ŻELAZOWA, MARSOWA (ang. black iron oxide; fr. noire de fer; nm. Eisenoxideschwarz; ros. żelaznaja czornaja;) Sztucznie uzyskiwany czarny tlenek żelazowo - żelazawy. Bardzo trwały.
Sporadycznie jako czarne pigmenty stosuje się rozdrobnione minerały o barwie ciemnoszarej, takie jak czarny łupek albo grafit.
PIGMENTY BRĄZOWE
§ SIENA NATURALNA (ang. raw sienna; fr. terre de Sienne; nm. Siennaerde; ros. sienskaja ziemla;) Naturalna glinka zabarwiona tlenkiem żelaza. Ma żółto brunatną barwę, występuje w kilku odcieniach. Pigment trwały, odporny, półkryjący. Niektórzy producenci zastępują go sztucznie wytwarzanym tlenkiem żelaza o podobnym tonie.
§ SIENA PALONA (ang. burnt sienna; fr.terre de sienne brulee; nm. gebrante Terra di Sienna; ros. sienskaja ziemla zżonaja) Prażona ziemia sienejska, naturalna lub sztuczna, ma piękną ceglasto-brązową intensywną barwę. Półkryjący, bardzo trwały pigment.
§ UMBRA NATURALNA (ang.raw umber; fr. terre d'ombre naturelle; nm. Umbrabraun; ros. umbra naturalnaja) Naturalna ziemia, pochodząca z Włoch albo Cypru. Pigment ten ma kolor jasnobrunatny, lub zielonkawy. Jest trwały, odporny na światło i powietrze, kryje dobrze.
§ UMBRA PALONA (ang. burnt umber; fr. terre d'umbre brulee; nm. gebrannte Umbra; ros. umbra zżonaja) Prażona umbra naturalna. Ma ciepły, ciemnobrunatny kolor. Cechy techniczne takie same jak w przypadku umbry naturalnej.
§ PALONA ZIEMIA ZIELONA Wyżarzona ziemia naturalna. Pigment w przygaszonych, brunatnożółtych odcieniach. Użyteczny, bardzo trwały, półlaserunkowy.
§ BRĄZ VAN DYCKA, BRĄZ KASELSKI (ang. Van-Dyke brown; fr. brun de van Dyck; nm. van Dyckbraun; ros. koriczniowaja Wan Dejka) Ziemia, składająca się głównie z węgla brunatnego, tlenków żelaza i bitumenu. Daje pigment o głębokim, ciemnobrązowym tonie. Ze względu na jego niestabilność obecnie produkuje się zastępcze farby o tej nazwie, z podobnych w tonie brunatnych tlenków żelaza (tzw. marsowych).
§ BRUNATNY TLENEK ŻELAZA (ang. brown iron oxide; fr. oxyde de fer; nm. Eisenoxid;) Wyrabiany przemysłowo tlenek żelaza, otrzymywany drogą żarzenia marsów żółtych. Pigment w różnych odcieniach brązu, stosowany w zastępstwie pigmentów naturalnych - sieny lub umbry. Pigment trwały i wszechstronnie odporny. Dobry do wszystkich technik, można go stosować nawet na zewnętrznych ścianach budynków.
§ ASFALT (ang. bitumen; fr. bitume de Judee; nm. Asphaltbraun; ros. gornaja smoła) Minerał kopalny, smoła ziemna. Ciemno brunatna substancja barwiąca, wytrzymała chemicznie, dość odporna na światło i wilgoć.
§ MUMIA Zawiera smołę bitumiczną i ma takie same właściwości, jak asfalt.
§ SEPIA Półprzezroczysty, ciemnobrunatny płyn wydzielany przez różne głowonogi, zwłaszcza przez mątwy. Niezupełnie wytrzymały na światło.
PIGMENTY CZERWONE
§ CZERWONY UGIER PALONY (ang. red earth; fr. ocre rouge; nm. Gebrante Ocker; ros. zżonaja krasnaja ochra) Pigment uzyskany przez prażenie naturalnych ugrów (glinokrzemianów zawierających tlenki żelaza). Żywa, ceglasta czerwień, wszechstronnie odporna, dobrze kryjąca.
§ PUCOLA Naturalny tuf wulkaniczny, wydobywany od starożytności w miejscowości Puzzola w Italii. Wyrabia się z niego pigment o barwie chłodnej, zgaszonej czerwieni, który jest szczególnie przydatny we fresku i do barwienia tynków. Doskonale wiąże się z zaprawą wapienną, nadając jej cechy wodoodporności. Bardzo trwały.
§ CZERWONE TLENKI ŻELAZOWE NATURALNE, CZERWIENIE MARSOWE (ang. red iron oxide; mars red; fr. rouge oxide; rouge de Mars; nm. Marsrot; ros. marsowaja krasnaja;) Pigmenty czerwone, składające się głównie z tlenków żelaza, które otrzymuje się przez prażenie żółtych tlenków żelazowych. Występują w różnych odcieniach, od żółto-pomarańczowych do fioletowo-brązowych. Pigmenty te są wszechstronnie odporne, bardzo wydajne i trwałe. Doskonałe do wszystkich technik, sprzedawane pod wieloma nazwami.
§ RÓŻ ANGIELSKI (ang. Englishred, light red; fr. rouge d'Angleterre; nm. Englsch rot; ros. Anglijskaja krasnaja;) Kiedyś nazywano tak pewien rodzaj ugru palonego, o odcieniu podobnym do różu indyjskiego, obecnie nazywa się tak wyprażany tlenek żelaza o ceglastym kolorze.
§ RÓŻ WENECKI (ang. venetian red; fr. rouge de Venice; nm, Venetianisrot; ros. wieniecjańskaja krasnaja;) tlenek żelaza z dużym dodatkiem siarczanu wapniowego tworzy pigment w kilku odcieniach chłodnej czerwieni.
§ RÓŻ INDYJSKI (ang. Indian red; fr. rouge de l'Inde; nm. Indischrot; ros. indijskaja krasnaja;) w przeszłości - naturalny tlenek żelaza barwiący glinokrzemiany pochodzenia indyjskiego. Ma intensywny czerwony kolor z fiołkowym odcieniem. Obecnie wyrabia się go sztucznie.
§ CAPUT MORTUUM (łac. - martwa głowa) Fioletowo-brunatno-czerwony tlenek żelazowy, dawniej uzyskiwany z naturalnej ziemi.
§ CZERWIENIE KADMOWE (ang. cadmium red; fr. cadmium rouge; nm. Kadmiumrot ros. krasnyj kadmij) Seleno siarczki kadmu, wyrabiane od 1910 roku. Występują w różnych odcieniach pięknej, intensywnej czerwieni od jasnych oranżowych do chłodnych ciemno purpurowych barw. Są trwałe, odporne na światło i kryjące. Niestety po zmieszaniu z pigmentami zawierającymi miedź lub ołów (błękit górski, zieleń górska, zieleń Veronese'a, biel ołowiowa, minia, żółcień neapolitańska) - czernieją. Różni producenci stosują odmienne technologie wytwarzania tych pigmentów, dlatego przed zastosowaniem ich w technice wapiennej należy przeprowadzić test.
§ CYNOBER (ang. vermilion; fr. vermillon; nm. Zinnober; ros. kinowar;) Siarczek rtęciowy. Znany od starożytności barwnik w kolorze sygnałowej czerwieni. Wytrzymały na wpływy atmosferyczne, ciemnieje z wiekiem pod wpływem światła słonecznego. Wchodzi w reakcje z bielą ołowiową i żółcieniami chromowymi.
§ MINIA, RÓŻ SATURNA (ang. red lead; fr. rouge de Saturne; nm. Mennige; ros. surik swincowij) Mieszanka tlenku z nadtlenkiem ołowiu. Piękny pigment zbliżony do oranżu. Kryjący, dobrze schnie z olejem, czernieje pod wpływem światła i siarkowodoru. Powleka się nią żelazne przedmioty, gdyż doskonale chroni przed korozją. W starożytności zwana minium secundarium, gdy cynobrowi naturalnemu przysługiwała nazwa minium primum. Stosowana niegdyś w miniatorstwie.
§ CZERWIEŃ CHROMOWA (ang. chrome red; fr. rouge de chrome; nm. Chromrot; ros. oranżewyj chrom) Zasadowy chromian ołowiu. Podobny w kolorze do jasnego cynobru, lepiej znosi światło od żółcieni chromowych, jest wrażliwy na siarkowodór w powietrzu i dlatego powinien być chroniony werniksem. Pigment trujący.
KRAPLAK, KARMIN, SMOCZA KREW to grupa laserunkowych czerwieni uzyskiwanych niegdyś z barwników organicznych. Obecnie zastępowane są przez farby alizarynowe, które dobrze naśladują ich odcień barwny a są trwalsze i łatwiejsze do uzyskania. Nie nadają się do fresku.
§ KRAPLAK (ang. madder lake; fr. laque de garance; nm. Krapplack; ros. krapp-lak) Dawniej otrzymywany z korzenia marzanny farbiarskiej. Od roku 1868 wytwarzany syntetycznie i nazywany czerwienią alizarynową w różnych odcieniach - od różowego szkarłatu do podbitego błękitem karmazynu. Farba przejrzysta i intensywna. Można mieszać swobodnie.
§ KARMIN (ang. crimson lake; fr. carmin; nm. Karminlack; ros. koszinilowyj łak) Znany od wieków w Indiach wyciąg z mszycy koszenili, potem sprowadzany do Europy z Meksyku, gdzie wytwarzano go z mszyc żerujących na kaktusach. Piękny intensywny barwnik purpurowy, płowiejący w świetle. Laserunkowy. Obecnie zastępowany przez alizarynowe laki barwne i inne związki syntetyczne.
§ SMOCZA KREW (ang. dragon's blood; fr. sang de dragon; nm. Drachenblutt; ros. drakonowaja krow) Wyciąg z żywicy palmy Calamus draco. Ma ciemną krwistą barwę, płowieje od światła, jest trujący i nie rozpuszcza się w terpentynie.
§ CZEWIEŃ PERMANENTNA (ang. azopigment permanent red; fr. rouge-azoique; nm. Heliogenrot R; holend. Talensrood). Pigment pochodzenia organicznego, otrzymywany syntetycznie ze związków azowych. Ma barwę świetlistej czerwieni podobnej do cynobru. Półkryjący, odporny na światło, wytrzymały, odpowiedni do różnych technik.
§ CZERWIEŃ CHINAKRYDONOWA (ang. quinacridone red; acridone red; fr. rouge qinacridone; nm. Permanentrot E5B) Syntetyczny, organiczny lak barwny o pięknym szkarłatnym kolorze. Odporny na światło, półlaserunkowy.
PIGMENTY ŻÓŁTE I POMARAŃCZOWE
§ ŻÓŁTE UGRY, OCHRY (ang. yellow ochre; fr. ocre jaune; nm. gelber Ocker; ros. żołtaja ochra) Ziemie naturalne, glinokrzemiany zabarwione wodorotlenkami żelaza. Stosowane od czasów prehistorycznych. Wśród różniących się składem i kolorem złoży najbardziej znane są francuskie, angielskie i bogate w odmiany - rosyjskie. Mają odcień brązowo żółty, występują w tonacji jasnej, średniej lub ciemnej. Niektóre odmiany są złociste lub oranżowe. Pigment trwały, kryjący, wszechstronnie odporny, odpowiedni do wszystkich technik. Pigment zwany ugrem złotym jest zazwyczaj mieszaniną ochry i żółcieni chromowej - dlatego nie jest tak samo trwały.
§ ŻÓŁCIEŃ MARSOWA (ang. yellow iron oxide, mars yellow; fr. jaune de Mars; nm. Marsgelb; ros. żołtyj mars) Żółty wodorotlenek żelazowy osadzony na substracie. Pigmenty z tej grupy mają podobną paletę kolorów co żółte ugry, ale są intensywniejsze. Nazywane niekiedy sztucznymi ugrami, Trwałe i ogólnie wartościowe.
§ ŻÓŁCIEŃ KADMOWA (ang. cadmium yellow; fr. jaune de cadmium; nm. Cadmiumgelb; ros żołtyj kadmij) Dawniej czysty siarczek kadmowy, obecnie produkowany z dodatkiem siarczanu baru dla większej stabilności. Ma żywą świetlistą barwę od jasnej cytrynowej do ciemnożółtej. Odporne na światło, kryjące. Nie można ich mieszać z pigmentami pochodzenia miedziowego takimi jak zieleń górska. Żółcienie kadmowe dobrze oczyszczone, nie zawierające wolnej siarki, mogą być mieszane z pigmentami zawierającymi ołów. Mieszanka żółtej kadmowej i bieli ołowiowej zwana jest żółtą brylantową.
§ ORANŻ KADMOWY (ang. cadmium orange; fr. jaune de cadmium orange; nm. Cadmium orange) Seleno siarczek kadmu. Pigment o jasnej pomarańczowej barwie, bardzo odporny na światło, kryjący, dobrze znosi wpływy atmosferyczne. Nie powinien być mieszany z pigmentami miedziowymi. Zalecany do technik ze spoiwem organicznym. W przypadku stosowania w technice wapiennej należy sprawdzić reakcję pigmentu na alkalia.
§ ŻÓŁCIEŃ CHROMOWA (ang. chrome yellow; fr. jaune de chrome; nm. Chromegelb, Königsgelb; ros. chromoswincowaja żołtaja) Chromian i siarczan ołowiu. Żółte w odmianach - jasne, cytrynowe, średnie i ciemne. Jasne płowieją, ciemne są trwalsze, ale też zmieniają kolor. Dobrze schnie, ale nie można jej mieszać z; ultramaryną, kadmami, zielenią Veronese'a, zielenią górską, błękitem górskim, cynobrem i litoponem. Z błękitem pruskim daje dobre zielenie.
§ ORANŻ CHROMOWY (ang. chrom orange; fr. jaune de chrome orange; nm. Chromorange; ros oranżewyj chrom) Zasadowy chromian ołowiu. Ma barwę mocno pomarańczową, prawie jasnoczerwoną. Trwalszy na świetle od żółcieni chromowych, ale wrażliwy na siarkowodór zawarty w powietrzu. Dlatego powinien być chroniony werniksem. Nie można go mieszać z niektórymi pigmentami. Jest trujący.
§ AUREOLINA, ŻÓŁCIEŃ KOBALTOWA (ang. cobalt yellow; fr. jaune de cobalt; nm. Aureolin; ros. żołtyj kobalt) Zasadowy azotan kobaltowo-potasowy. Efektowna złotożółta barwa, laserunkowy, dość odporny na światło, wrażliwy na kwasy i zasady. Nie mieszać z ultramaryną i czerwienią krapową, bo brązowieje. W oleju schnie bardzo szybko, nadaje się do delikatnych nadmalówek.
§ ŻÓŁCIEŃ TYTANOWA Mieszanina związków tytany, antymonu i niklu. Ma kolor jasnożółty, cytrynowy. Dobrze kryje, jest odporny na światło, dobry do różnych technik.
§ ŻÓŁCIEŃ NEAPOLITAŃSKA (ang. Naple's yellow; fr. jaune de Naples; nm. Neapelgelb; ros neapolitańskaja żołtaja) Antymonian ołowiu. Ma kolor jasnej, mlecznej żółcieni. Dobrze kryje, jest wydajny i odporny na światło. Częściowo reaguje na kwasy, zmienia się pod wpływem siarkowodoru. Na olej działa sykatywnie. Jest bardzo trujący. Bardzo popularny od XVI wieku, obecnie pod tą nazwą sprzedawane są zastępcze mieszanki, nie dorównujące jakością barwy oryginalnej farbie.
§ ŻÓŁCIEŃ BARYTOWA (ang. barium yellow; fr. jaune de barium, outremer jaune; nm. Barytgelb; ros. barytowaja żołtaja) Chromian baru. Pigment ten ma bladożółty kolor z zielonkawym odcieniem, jest laserunkowy i mało intensywny, odporny na światło. W wodzie nie rozpuszcza się, nadaje się do technik ze spoiwem organicznym. Często stosowany w mieszankach.
§ ŻÓŁCIEŃ CYNKOWA (ang. zink yellow, citron yellow; fr. jane de zink; nm. Zinkgelb; ros. żołtaja cinkowaja) Zasadowy chromian cynku, produkowany od 1809 roku. Ma barwę cytrynową, jest półlaserunkowy, pod wpływem światła lekko zielenieje. Zmieszany z farbami kadmowymi reaguje i ciemnieje. Stosowany do uzyskania zieleni w mieszaninach z błękitem pruskim albo zieleną szmaragdową, rzadko jest dobrej jakości.
§ ŻÓŁCIEŃ STRONTOWA (ang. strontium yellow; fr. jaune de strontium; nm. Strontiumgelb) Chromian strontu. Jest bladożółty, mało intensywny, słabo kryjący, trwały. Używany w mieszankach, celem uzyskania zieleni.
§ ŻÓŁCIEŃ INDYJSKA (ang. indian yelow, monghyr piuri; fr. jaune indien; nm. Indischgelb; ros. farblak, indijskaja żołtaja) Sól magnezowa kwasu euksantynowego. Organiczny barwnik, otrzymywany w Monghyr w Bengalu z moczu krów karmionych liśćmi mango. Pigment laserunkowy koloru złotożółtego, trwały, ale obecnie nie produkowany. Zastępczo wytwarza się lak organiczny, zwany żółcienią indantrenową, który jest wytrzymały na światło i wpływy atmosferyczne.
§ ŻÓŁCIEŃ AZOWA HANSA, ŻÓŁCIEŃ PIGMENTOWA G (ang. citron yellow; fr. jaune citron; nm. Helionengelb; holend. Talensgeel) Organiczny, syntetyczny barwnik, wszechstronnie odporny i trwały, wprowadzony od 1924 roku. Występuje w różnych odcieniach, od cytrynowego do pomarańczowego. Odpowiedni do wszystkich technik.
§ ARZIKA Wyciąg z rezedy. Barwnik o złotawym, niezbyt intensywnym odcieniu. Po pewnym czasie całkowicie płowieje, podobnie jak inne wyciągi roślinne.
§ ŻÓŁCIEŃ SZAFRANOWA Uzyskiwana ze znamion kwiatów szafranu Crocus sativus, do dziś używana jako imitacja pozłotki na foliach.
§ GUMIGUTA (ang. gambodge; fr. gomme goutte; nm. Gummi gutti; ros. gummigut) Żywica z cejlońskiego drzewa Garciana morella. Barwnik o bladym, ciemnozłocistym kolorze, niezbyt wytrzymały na światło, odporny na kwasy, trujący.
PIGMENTY ZIELONE
§ ZIEMIA ZIELONA (ang. green earth; fr. terre verte naturelle; nm. grüne Erde; ros. zielonaja ziemla) Krzemian glino - magnezowy, zawierający wodorotlenki żelaza. Występuje w naturalnych złożach w pobliżu Werony, na Cyprze i jeszcze gdzieś. Pigment ten jest trwały i wszechstronnie odporny. Stosowany w temperach do światłocieniowej podmalówki twarzy.
§ CHROMOKSYD, ZIELONY CHROMOTLENEK KRYJĄCY (ang. chromium oxide; fr. oxide de chrome; nm. Chromoxid grün; ros. zielonyj okis chroma) Tlenek chromu. Pigment o zgaszonej, ciemnozielonej barwie. Jest intensywny i dobrze kryje, odporny na światło i powietrze, można go swobodnie mieszać z innymi pigmentami..
§ ZIELEŃ SZMARAGDOWA, ZIELONY CHROMOTLENEK ŚWIETLISTY (ang. viridian; fr. vert émeradue; nm. Smaragdgrün; ros. izumrudnaja zieleń) Wodorotlenek chromu. Bardzo fajny pigment o odcieniu ciemnej, zimnej, intensywnej zieleni. Bardzo odporny na światło i wpływy atmosferyczne, półlaserunkowy, o średniej wydajności.
§ ZIELEŃ TRWAŁA Tak zwą się mieszanki zieleni szmaragdowej z żółtą cytrynową kadmową albo żółtą barytową.
§ ZIELONA ULTRAMARYNA (ang. ultramarine green; fr. outremer vert; nm. grünes Ultramarin; ros. zielonyj ultramarin) Związek krzemianu glino - sodowego z siarczkami sodu. Intensywny, ciemnozielony, laserunkowy pigment.
§ ZIELEŃ KOBALTOWA (ang. cobalt green; fr. vert de cobalte; nm. Kobaltgrün; ros. zielonyj kobalt) Mieszanina cynkanu kobaltu i tlenku cynku. Ma kolor niezbyt intensywnej, zgaszonej zieleni, kryjący, o zadowalających własnościach technicznych.
§ ZIELEŃ PAOLA VERONESE'A (ang. emerald green; fr. vert Veronese; nm. Schweinfurtergrün; ros. zielonaja Pol Wieroniez) Arsenooctan miedziowy o pięknej, jasnej i zimnej barwie. Wytwarzany od 1814 r. Pigment ten dobrze kryje, jest względnie odporny na światło, ale ma też wiele wad. Nieodporny na kwasy i ługi, czernieje od siarkowodoru, reaguje z wieloma pigmentami - bielą ołowiową, litoponem, ultramaryną, błękitem pruskim, kadmami, cynobrem oraz minią. Jest bardzo (bardzo) trujący. Powszechnie używany pod koniec ubiegłego stulecia, obecnie wycofany z produkcji, użycza swej interesująco brzmiącej nazwy zastępczym mieszankom. Podobnie jak niżej opisane śniedź miedziowa i zieleń górska ma znaczenie głównie historyczne.
§ ZIELEŃ GÓRSKA (ang. mountain green; fr. vert de montagne; nm. Berggrün, Malachitgrün; ros. gornaja zieleń) Zasadowy węglan miedzi. Pierwotnie wyrabiana z mielonego malachitu, potem sztucznie. Barwa szarawa i chłodna. Czernieje pod wpływem siarkowodoru, nietrwały w mieszankach z pigmentami ołowiowymi. Pigment trujący.
§ ŚNIEDŹ MIEDZIOWA, ZIELEŃ HISZPAŃSKA (ang. verdigris; fr. vert de Hongrie; nm. Grünspan; ros. jar-miedzianka) Zasadowy octan miedzi. Znany od wieków pigment o barwie jaskrawej zimnej zieleni, nietrwały chemicznie (łatwo czernieje pod wpływem siarkowodoru), wrażliwy na alkalia, reaguje z pigmentami zawierającymi siarkę i ołów (ultramaryna, kadmy, cynober, biel ołowiowa, żółcień neapolitańska, żółcienie chromowe). Używany w przeszłości do malowania kopuł cerkiewnych w Rosji. Bardzo silnie trujący, wycofywany z użycia.
§ ZIELEŃ CHROMOWA, ZIELONY CYNOBER (ang. vermillon green; fr. vert de chrome; nm. Chromogrün; ros. zielonyj kinowar) Mieszanka błękitu pruskiego z żółcienią chromową. Wbrew nazwie pigment nie ma nic wspólnego z cynobrem ani zielonym chromotlenkiem. Nieodporny na działanie ługów i siarkowodoru, łatwo zmienia jakość barwną na gorsze.
§ ZIELEŃ CYNKOWA, ZIELEŃ WIKTORIA Tak nazywa się mieszanka błękitu pruskiego z żółcienią cynkową, albo zieleni szmaragdowej z tąże żółcienią. Jasny, zielonożółty pigment nieodporny na alkalia.
§ ZIELEŃ HOOKERA Mieszanka błękitu pruskiego i gumiguty. Barwa świetlista i żółtawa, lub zimno zielona. Niezbyt trwała. Obecnie wyrabiana z trwalszych składników
§ ZIELEŃ SOCZYSTA (ang. sap-green, bladder green; fr. vert de vessie; nm. Saftgrün; ros. sokowaja zieleń) Produkowana z naturalnych soków roślinnych. Żółtozielone laki barwne uzyskiwano w owych dawnych czasach z różnych roślin - sasanki, ślazu, psianki, przywrotnika, soku czarnego bzu, i przechowywano w pęcherzach. Nazwę zieleni soczystej nosiła mieszanka laku wytworzonego z szakłaku, oraz indyga. Niestety wszystkie omawiane laki płowieją, i dlatego nie są dziś stosowane. Obecnie nazwę zieleni soczystej nosi mieszanina błękitu ftalocyjaninowego z żółtą kobaltową i dodatkiem sieny naturalnej.
§ ZIELEŃ FTALOCYJANINOWA (ang. phthalocyanin green; fr. vert de phtalocyanin; nm. permanent Phtalocyaningrün, Helionengrün) Ftalocyjanina miedziowa chlorowana. Nowoczesny pigment organiczny, syntetyczny, ma zimny, ostry, zielony kolor. Jest całkowicie odporny na światło, nie reaguje z innymi pigmentami.
PIGMENTY NIEBIESKIE I FIOLETOWE
§ ULTRAMARYNA BŁĘKITNA (ang. ultramarine blue, French blue; fr. outremer; nm. Ultramarin; ros. ultramarin) Kolor, o niezapomnianym, czystym, intensywnym odcieniu. Glinokrzemian sodowy zawierający związki siarki. W średniowieczu uzyskiwany z lapis lazuli - kosztownego minerału sprowadzanego z dalekich stron. Dlatego błękit ten nazwano zamorskim (wł. oltra marina). Od 1826 r. produkowany sztucznie w trzech odmianach kolorystycznych. Pigment otrzymywany przez wypalenie kaolonu i krzemionki z węglanem sodu, siarką i węglem drzewnym dobrze naśladuje dawną farbę. Ma dużą intensywność, dobrze kryje, jest odporny na światło słoneczne i ługi, nie reaguje z innymi pigmentami z wyjątkiem tych, które zawierają związki miedziowe. Jest wrażliwy na kwasy, ałun i wilgoć, co może pojawiać się tzw. chorobą utlramaryny - mętnieniem i bieleniem. Pigment odpowiedni do wszystkich technik - do fresku zaleca się specjalną odmianę produkowaną w Niemczech. Istnieje odmiana zielonkawa i fioletowa. Mieszania ultramaryny z bielą ołowiową to BŁĘKIT KRÓLEWSKI, niewątpliwie godny swojej nazwy.
§ BŁĘKIT KOBALTOWY, KOBALT (ang. cobalt blue; fr. bleu de cobalt; nm. Kobaltblau; ros. kobaltowaja sinaja) Glinian kobaltowy. Produkowany od 1802 roku. Wszechstronnie odporny, błękitny pigment o średniej sile krycia, nadaje się do laserunków.
§ BŁĘKIT PRUSKI, PARYSKI, BERLIŃSKI (ang. prussian blue; fr. bleu de Paris; nm. Prussian blau; ros. pariżiskaja siń) Składa się głównie z żelazocyjanku żelazowego. Znany od 1704 roku. Jest ciemnoniebieski, niezwykle intensywny, nieco zielonawy w odcieniu. Dobrze kryje, odporny na światło i kwasy, brunatnieje w środowisku zasadowym - z tej przyczyny nie nadaje się do technik wapiennych. Według niektórych specjalistów nieco reaguje z cynobrem i płowieje w silniej rozbielonych partiach, ale nie jest to pogląd powszechny.
§ CERULEUM, BŁĘKIT NIEBA (ang. cerulean blue; fr. bleu celestique; nm. Coelinblau, Himmelblau; ros. cjelin) Cynian kobaltowy z domieszką gipsu i kwasu krzemowego. Pigment o barwie bladobłękitnej z zielonkawym odcieniem, trwały, kryjący, wszechstronnie odporny, wartościowy we wszystkich technikach.
§ BŁĘKIT GÓRSKI (ang. azure blue; fr. bleu de montagne; nm. bergblau; ros. gołubiec, gornaja łazur) Zasadowy węglan miedziowy. Początkowo wyrabiany z azurytu, póżniej wytwarzany sztucznie. Piękny odcień błękitu, szczególnie dobrze prezentujący się w sztucznym świetle. Odporny na alkalia i światło słoneczne, czernieje pod wpływem siarkowodoru, nie można go mieszać z pigmentami ołowiowymi i kadmowymi. Trochę zielenieje pod wpływem oleju, jest trujący i wychodzi z użycia.
§ SMALTA (ang. smalt; fr. email bleu - już wiadomo, czemu linki są niebieskie; nm. blauer Audam; ros. kobaltowoje stiekło) Krzemian kobaltowo - potasowy (zmielone szkło kobaltowe). Pigment jest mało intensywny, słabo kryje i daje nikły efekt barwny. Jest odporny na światło, powietrze, kwasy i zasady. Stosowano go powszechnie do czasu wprowadzenia sztucznie produkowanej ultramaryny.
§ BŁĘKIT FTALOCYJANINOWY (ang. monastral blue, Winsorblue; fr. bleu permanent; nm. Heliogenblau, permanent blau B; holend. Rembrandt blue) Syntetyczny pigment organiczny, podobny do błękitu pruskiego w tonie i tylko nieco mniej intensywny, ftalocyjanina miedziowa. Odporny na światło.
§ INDYGO (ang. indigo; fr. indigo; nm. Indigoblau; ros. indigo) Znany od bardzo dawna barwnik wyrabiany z uprawianej w Indiach rośliny Indigofera tinctoria. Jest nietrwały, płowieje na słońcu, zmienia się w spoiwach organicznych (olej, klej), nie toleruje łączenia z ugrami, bielą ołowiową i bielą cynową. W obecnych czasach produkowany syntetycznie.
§ FIOLETOWA ULTRAMARYNA (ang. ultramarine violet; fr.outremer foncé) Wyrabiana przez zgrzanie ultramaryny błękitnej i chlorku amonowego. Ma kolor ciemnego, chłodnego fioletu. Pigment laserunkowy, bardzo odporny na światło, trwały, ma właściwości podobne do ultramaryny błękitnej. Odporny na alkalia, przydatny we wszystkich technikach, szczególnie ściennych.
§ FIOLET KOBALTOWY CIEMNY (ang. cobalt violet; fr. violet de cobalt; nm. Kobaltviolet) Fosforan lub arsenian (wtej wersji trujący) kobaltu. Ciepły, ciemnofioltowy, półkryjący, mało intensywny. Trwały i odporny na światło. FIOLET KOBALTOWY RÓŻOWY to amonowy fosforan kobaltu, różowawy, odporny na światło, półlaserunkowy. Natomiast FIOLET KOBALTOWY JASNY został wycofany z produkcji jako trujący i nietrwały - wyrabiano go z podtlenku kobaltu i kwasu arsenowego.
§ FIOLET MANGANOWY (ang. manganese violet; fr. violet de mangan) Jego głównym składnikiem jest fosforan manganu. Pigment intensywnie fioletowy, kryjący, odporny na światło, dobrze schnący w oleju. Nie nadaje się tylko do technik wapiennych z powodu braku odporności na alkalia.
§ FIOLET CHINAKRYDONOWY (ang.quinacridone violet; fr. violetde quinacridone) Organiczny lak barwny, syntetyczny. Ma barwę fijołkowo - różową, odporny na światło, półlaserunkowy.
Na podstawie: Krystyna Zwolińska, Mała technologia malarstwa, CENTRALNY OŚRODEK METODYKI UPOWSZECHNIANIA KULTURY, Warszawa 1989
- Fen
przez grullo Pt, 27 lipca 2012, 13:57
Witam! Chciałbym otworzyć nowy temat dotyczący farbek. W miarę możliwości chciałbym zamieszczać fotki z próbek farb jakie można znaleźć w sklepach plastycznych.
Na wstępie zacznę od Błękitów kobaltowych, których do wyboru jest cała masa na rynku. Dwa najbardziej znane to błękit kobaltowy PB 28 i Ceruleum kobaltowe PB35 ewentualnie PB36. Istnieją też wersje Ceruleum, które są spinelami i mają oznaczenie PB71.
Oba te błękity zdobyły uznanie malarzy już od czasu ich wynalezienia. Można śmiało przypuszczać, że wszyscy wielcy malarze XIX i XX wieku używali farb z pigmentem kobaltowym.
Błękit kobaltowy został odkryty przez Louis Jacques Thénarda, francuskiego chemika, w 1802 roku, a przypuszczalnie nawet w 1799 roku. Van Gogh pisał do swojego brata Theodora, że nie ma nic piękniejszego od błękitu kobaltowego, w tworzeniu atmosfery. Wszyscy akademicy, potem także impresjoniści, zachwycali się tym kolorem i chętnie wyciskali go na swoją paletę. Główne zalety tego koloru to piękna barwa i bardzo duża szybkość schnięcia. Wadą natomiast jest stopniowe zielenie i możliwość spękań gdy kolor kładziony jest bez mieszania z wolniej schnącym kolorem. Warto dodać, że w XIX wieku kolory często ucierano na innych olejach niż lniany. Z tego powodu błękity kobaltowe nie zieleniały i zachowywały swój niepowtarzalny kolor. Jan Matejko również używał tego koloru, a najprawdopodobniej był on utarty na oleju makowym, którego artysta używał.
Podobnie ma się sprawa z ceruleum kobaltowym. Wynaleziony i wprowadzony do użycia w 1860 roku często nazywany błękitem Coelina. Związek oparty na tlenku kobaltu i tlenku cyny ze względu na swój niepowtarzalny, zielonkawo niebieski kolor był często używanych, choćby przez Monet'a. Jest to kolor godny polecenia, zwłaszcza, że ma wszystkie zalety pigmentów kobaltowych, a poza tym, nie zmienia koloru i jest bardzo trwały.
Godne polecenia są pigmenty firmy Kremer, która posiada wiele wersji kobaltu. Z farbek w tym kolorze, które są niestety bardzo drogie, godne polecenia są jedynie te z serii MasterClass, produkcji rosyjskiej, które mimo niezbyt wygórowanych cen, posiadają naprawdę przyzwoite kolory, zwłaszcza kobalty. Nie da się ukryć faktu, że producenci farb dosypują tutaj różne białe wypełniacze, to jednak nie tracą kobalty na tym wiele i zachowują się świetnie. Ze swojej strony przestrzegał bym przed kobaltami z napisem HUE, bądź z serii Van Gogh i innych tańszych i gorszych serii.
Poniżej błękity kobaltowe firmy Kremer zmieszanie z olejem lnianym.
Na wstępie zacznę od Błękitów kobaltowych, których do wyboru jest cała masa na rynku. Dwa najbardziej znane to błękit kobaltowy PB 28 i Ceruleum kobaltowe PB35 ewentualnie PB36. Istnieją też wersje Ceruleum, które są spinelami i mają oznaczenie PB71.
Oba te błękity zdobyły uznanie malarzy już od czasu ich wynalezienia. Można śmiało przypuszczać, że wszyscy wielcy malarze XIX i XX wieku używali farb z pigmentem kobaltowym.
Błękit kobaltowy został odkryty przez Louis Jacques Thénarda, francuskiego chemika, w 1802 roku, a przypuszczalnie nawet w 1799 roku. Van Gogh pisał do swojego brata Theodora, że nie ma nic piękniejszego od błękitu kobaltowego, w tworzeniu atmosfery. Wszyscy akademicy, potem także impresjoniści, zachwycali się tym kolorem i chętnie wyciskali go na swoją paletę. Główne zalety tego koloru to piękna barwa i bardzo duża szybkość schnięcia. Wadą natomiast jest stopniowe zielenie i możliwość spękań gdy kolor kładziony jest bez mieszania z wolniej schnącym kolorem. Warto dodać, że w XIX wieku kolory często ucierano na innych olejach niż lniany. Z tego powodu błękity kobaltowe nie zieleniały i zachowywały swój niepowtarzalny kolor. Jan Matejko również używał tego koloru, a najprawdopodobniej był on utarty na oleju makowym, którego artysta używał.
Podobnie ma się sprawa z ceruleum kobaltowym. Wynaleziony i wprowadzony do użycia w 1860 roku często nazywany błękitem Coelina. Związek oparty na tlenku kobaltu i tlenku cyny ze względu na swój niepowtarzalny, zielonkawo niebieski kolor był często używanych, choćby przez Monet'a. Jest to kolor godny polecenia, zwłaszcza, że ma wszystkie zalety pigmentów kobaltowych, a poza tym, nie zmienia koloru i jest bardzo trwały.
Godne polecenia są pigmenty firmy Kremer, która posiada wiele wersji kobaltu. Z farbek w tym kolorze, które są niestety bardzo drogie, godne polecenia są jedynie te z serii MasterClass, produkcji rosyjskiej, które mimo niezbyt wygórowanych cen, posiadają naprawdę przyzwoite kolory, zwłaszcza kobalty. Nie da się ukryć faktu, że producenci farb dosypują tutaj różne białe wypełniacze, to jednak nie tracą kobalty na tym wiele i zachowują się świetnie. Ze swojej strony przestrzegał bym przed kobaltami z napisem HUE, bądź z serii Van Gogh i innych tańszych i gorszych serii.
Poniżej błękity kobaltowe firmy Kremer zmieszanie z olejem lnianym.
- Załączniki
-
- kobalty1.jpg (230.56 KiB) Przeglądane 26474 razy
- grullo
- Posty: 819
- Dołączył(a): Śr, 25 kwietnia 2012, 14:02
- Lokalizacja: Kraków
przez zephyr7 So, 28 lipca 2012, 23:04
Z tymi próbkami farbek pełna zgoda - tylko to trochę skomplikowana sprawa...
Farbki po rozmazaniu często wyglądają podobnie. Zdarzyło mi się, że karmin (czy cynober???) z renesansów po rozmazaniu wyglądał lepiej niż ten sam kolor farki artystycznej. A jaka jest różnica między malowaniem jednym i drugim chyba nie muszę wyjaśniać...
Niestety często rozmaz nijak się ma do właściwego malowania... Jeśli chcesz, żeby test był wiarygodny, pokaż jak kolor łączy się z innymi, jak schnie, jak długo nie blaknie, itp.
Dopiero kiedy zaczniemy malować możnemy sprawdzić, czy nasz wybór farb był właściwy. Ja np. zostałem przy niemieckich farbkach ze średniej półki. Na rozmazie, w konfrontacji z Van Goghami wyglądają gorzej, ale czary zaczynają się przy malowaniu. Żółcienie i błękity dają piękne zielenie - kolory wychodzą czyste, barwy harmonizują, To jest to, chociaż może na początku nie wygląda...
moja propozycja:
rozmaz na białym i czarnym,
kolor + biel cynkowa
kolor + żóły/czerwony kadm
Farbki po rozmazaniu często wyglądają podobnie. Zdarzyło mi się, że karmin (czy cynober???) z renesansów po rozmazaniu wyglądał lepiej niż ten sam kolor farki artystycznej. A jaka jest różnica między malowaniem jednym i drugim chyba nie muszę wyjaśniać...
Niestety często rozmaz nijak się ma do właściwego malowania... Jeśli chcesz, żeby test był wiarygodny, pokaż jak kolor łączy się z innymi, jak schnie, jak długo nie blaknie, itp.
Dopiero kiedy zaczniemy malować możnemy sprawdzić, czy nasz wybór farb był właściwy. Ja np. zostałem przy niemieckich farbkach ze średniej półki. Na rozmazie, w konfrontacji z Van Goghami wyglądają gorzej, ale czary zaczynają się przy malowaniu. Żółcienie i błękity dają piękne zielenie - kolory wychodzą czyste, barwy harmonizują, To jest to, chociaż może na początku nie wygląda...
moja propozycja:
rozmaz na białym i czarnym,
kolor + biel cynkowa
kolor + żóły/czerwony kadm
- zephyr7
- Posty: 932
- Dołączył(a): Cz, 14 czerwca 2012, 19:44
przez Magdalena Sciezynska Pt, 17 sierpnia 2012, 22:23
-
Magdalena Sciezynska - ....1.2.1..
- Posty: 5051
- Dołączył(a): So, 24 października 2009, 23:51
przez Krysia karo konin Pt, 17 sierpnia 2012, 23:19
Ciekawa sprawa.Może trzeba by było kupić na próbę. 
Fajne,lekkie na plenery.
Chociaż ja do nowości ciężko się przekonuję.
Fajne,lekkie na plenery.
Chociaż ja do nowości ciężko się przekonuję.
- Krysia karo konin
